Шығарма үзінділеріндегі көріністерді талдаңыз. Заманауи тұрғыда салыстыру жасаңыз. Шығарма үзіндісі

Салыстырмалы талдау

    Біздің апаларымыз алма, алқоры алғаннан гөрі, сол құрғыр айна, тарақ, ине-жіп алғанды пайда көреді. Тек әкем Момыш қана бала құмарлығын түсінетін еді. Әке-шешесі ақша бермей, бұртиып тұрған балалардың бәрін қаз- қатар тізіп қояды да бақалшыға:

Әй, сарт, өрігіңнен бір қадақ,

мейізіңнен бір қадақ, мәмпәсиіңнен бір қадақ тарт,  - дейді. Соның бәрін тепе-тең бәрімізге бөліп береді.

    Менің кәрі апам Қызтумас маған ертекті көп айтатын, әлди әнді көп айтатын. Арада неше заман өтті! Қызтумас апамның сүйегі әлдеқашан қурап кетті, ал әлди ән айтқан үні әлі құлағымда.

    Әкем маған ата-тегіміздің аты-жөнін үйретуші еді.

Кімнің баласысың? – деп сұрайтын ол.

Мен Момыштың ұлымын.

Момыш кімнің баласы?

Момыш – Имаштың баласы.

    Осылай жеті атаға дейін жетелеп отырып санататын. Сонан соң менің жеті атаға дейінгі білімімді тексеретін. Ел танудың басы ең алдымен осылай басталатынын ол кезде кім білген.​

Киіз үй көптеген көшпелі халықтардың негізгі баспанасы болған. қазақ халқы да киіз үйді сан мыңдаған жылдар бойы өзінің төл баспанасы етіп келді. киіз үйдің құрылысы бірнеше бөліктерден тұрады. киіз үйдің сыртқы бейнесі. киіз үй кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық, қ, маңдайша, таяныш секілді негізгі бөліктерден тұрады. ал керегенің өзінің көптеген атаулары бар: керегенің қанаты (төрт, бес, алты, сегіз, тоғыз, он, он екі қанат), керегенің басы, қасы, көзі, сағанағы, аяғы, иегі, көгі. сол сияқты шағырақтың, уықтың, әр бөліктерінің көптеген атаулары болады. бұларды киіз үйдің сүйегі дейді. шаңырақ – киіз үйдің ең жоғарғы бөлігі. оның пішіні күмбез тәріздес, ол уықтардың ұштарын біріктіріп ұстап тұрады. шаңырақ бірнеше бөлшектерден тұрады: шаңырақ 1 – тоғын, ол шаңырақтың негізі. қатты ағаштан жасалып, өрнектеледі. 2 – күлдіреуіш. сәмбі талынан иіліп жасалады. әр иінде 3 күлдіреуіштен 8-ге дейін болады. 3 – беріктік. ол күлдіреуіштер ыдырап кетпеу үшін орнатылады, өрнектеледі. 4 – шаңырақтың көзі. оған уықтың қаламы кіріп тұрады. тоғын мен беріктікті шаңырақтың ішкі жағынан өрнектейді. киіз үй керегесі  керегені құрайтын әрбір ағашты «желі» дейді. желінің ең ұзынын керегенің «ерісі» (3) деп, одан қысқалауын «қ» (2), ең кішісін «сағанақ» (1) деп атайды. кереге. сонда бір қанат кереге 14 ерістен, 9 қтан, 9 сағанақтан құралады. желілердің қиылысқанынан пайда болған торды «көз» деп атайды. ал оны көлеміне қарай «желкөз», «торкөз» деп екі түрге бөледі. уық уық кереге мен шаңырақты жалғастырып тұрады. киіз үйдің кеңдігі керегесіне, ал биіктігі уықтың ұзындығы мен қысқалығына байланысты болады. уық саны үйге жайылатын кереге басының санына тең. оған қосымша сықырлауық есіктің үстіне байланатын қысқалау келген 4-5 маңдай уық болады. онын ұзындығы есіктің биіктігіне байланысты. иілген уықтың бойында бірнеше атаулы бөліктер бар. уықтың керегеге байланатын ұшын «доғалай» (1) дейді. доғалайды тесіп, қайыстан уықбау (5) тағады. уықтың иілген жерін иығы (2) дейді. шаңырақ пен иықтың арасын уықтың қары (3) деп атайды. ал шаңырақтың көзіне қадайтын ұшын қаламы (4) деп атайды, оны төрт қырлы етіп ұштауды қаламдау дейді, ал уықбау жіптен есіледі. уықтың иінінің ішкі бетін шеберлер бедерлеп өрнек салады немесе арнайы өрнектелген сүйек жапсырады. киіз үй есігі киіз үйдің ағаш есігін сықырлауық дейді. ол киіз үйдің ішіне қарай ашылады. есік бірнеше бөліктен тұрады. олар: маңдайша, екі босаға, қ пен екі жақтау.