Конспект и.а. гончаров "мильон терзаний"

Роль и чацких неизменна. чацкий больше всего обли­читель лжи и всего, что отжило. он знает, за что он воюет. он положителен в своих требованиях. он требует места и свободы своему веку. его возмущают безобразные проявления крепостного права, безумная роскошь и отвратительные нравы. его идеал «свободной жизни» — это свобода от всех цепей рабства. и фамусов, и другие знают это, и, конечно, про себя все согласны с ним, но борьба за существование мешает им уступить. от страха за себя фамусов клевещет на чацкого, когда тот заявляет ему свою скромную программу «свободной жизни». он лжет, потому что ему нечего больше сказать. старая правда никогда не смутится пред новой — она возьмет это новое, правдивое и разумное бре­мя на свои плечи. чацкий сломлен количеством старой силы, нанеся ей, в свою очередь, смертельный удар количеством свежей. он вечный обличитель лжи. чацкий воин, притом победитель, но пе­редовой воин, застрельщик и — всегда — жертва. всеми чацкими раздражение при различных мотивах. у кого, как у грибоедовского чацкого, любовь, у других самолюбие или им достается в удел свой «мильон терзаний». чацкие живут и не переводятся в обществе, повторяясь на каждом ша­гу, в каждом деле, где под одной кровлей уживается старое с молодым. каждое дело, требующее обновления, вызывает тень чацкого — и кто бы ни были деятели, около какого бы человеческого дела ни группировались люди, им никуда не уйти от двух главных мотивов борьбы: от совета «учить­ся, на старших глядя», с одной стороны, и от жажды стремиться от рутины к «свободной жизни», вперед и вперед — с другой. вот отчего не состарился до сих пор и едва ли состарится когда-нибудь грибоедовский чацкий, а с ним и вся комедия. делают грибоедову в том, что будто чацкий не облечен так художественно, как другие лица ко­медии, в плоть и кровь, что в нем мало жизненности. нет, чацкий, по нашему мнению, наиболее живая личность и как человек, и как исполни­тель указанной ему грибоедовым роли.

Камедыя «хто смяецца апошнім» была напісана ў 1939 годзе, калі чалавека маглі схапіць без усялякага дазнання, проста па да-носу. таму не дзіўна, што большасць людзей знаходзілася ў нейкім запалоханым стане, пад страхам апынуцца ў гулагу. якраз да такіх людзей і належыць навуковы ўнік туляга. туляга — адна з асноўных дзеючых асоб п'е-сы. увесь знешні выгляд тулягі цалкам адпа-вядае яго прозвішчу. ён нейкі нязграбны, няспрытны, нібы сапраўды туляецца з аднаго месца на другое. аднойчы, калі туляга ішоў у інстытут, нейкі чалавек заўважыў яго падоб-насць да дзянікінскага палкоўніка. а паколькі туляга і сапраўды некалі жыў у тым горадзе, назва якога прагучала ў вуснах незнаёмца, то бедалагу гэта насцярожыла і вельмі напужала. ён расказаў пра гэты выпадак у інстытуце. па-чуўшы пра гэта, зёлкін — яшчэ адзін ўнік гэтай навуковай установы і ўсім вядомы вы-думшчык і пляткар — перайначыў яго расказ так, што выходзіла, быццам туляга на самой справе дзянікінскі афіцэр і вельмі баіцца ця-пер гэтага. у той час дырэктар інстытута гарлахвацкі пад пагрозай выдачы «дзянікінца» нкус прымушае тулягу напісаць за яго навуковую працу і паставіць пад ёй прозвішча гарлахвацкага. такі адкрыты шантаж узнімае хвалю незадаволенасці ў тулягі, сумленнага навукоўца. ён і раней ад-чуваў сваё становішча вучонага-парабка, але не хапала смеласці, каб пазбавіцца ад гэтага. апошняй кропляй стала здарэнне з зіначкай зёлкінай, калі гарлахвацкі, баючыся жончы-нага гневу, выкліканага яго «шашнямі» з зіначкай, павярнуў усё так, што атрымалася, быццам з зінай у кабінеце быў не ён, а туляга. вынесці такога сораму туляга не мог, таму тут жа пачаў распрацоўваць план, як адпомсціць ненавіснаму невуку і кар'ерысту. ён раіцца, дзеліцца сваімі думкамі з ўнікамі інсты-тута, шукае іх падтрымкі і дапамогі. гэта да- яму з цягам часу пераадолець страх. заставалася толькі пераступіць апошнюю пры-ступку — выкрыць лжэвучонага, які да таго ж яшчэ і дырэктар навуковай установы. у гэтай цяжкай справе тулягу і чар-навус, вера і левановіч. яны спакойна яго выслухалі, паспачувалі і паабяцалі падтрымку. да моманту зачытвання «навуковай працы» ту-ляга ўжо вызваліўся ад страху і быў рашуча на-строены іць усім ўнікам праўду. пасля таго, як гарлахвацкі зачытаў напісаную тулягам працу, усім стала зразумела, што ўяў-ляе сабою гэты чалавек як вучоны. у дакла-дзе сустракаліся такія дэталі, што ўзнікала пы-танне, хто на самой справе больш «карысны выкапень» — гарлахвацкі ці тая жывёліна, пра якую гаварылася ў дакладзе. заканчваецца камедыя трыўмфам тулягі. а гарлахвацкага забіраюць у нкус па справе здрадніцтва. у кантрасце паміж пачаткам і канцом твора і хаваецца сэнс яго назвы. спачатку смяяўся гарлахвацкі, паціраючы рукі ад радасці, што, дзякуючы страху тулягі, зможа ў хуткім часе абараніць дысертацыю і закрыць рот тым, хто падазрае яго ў лжэвучонасці і не давярае яму. у канцы смяецца туляга, задаволены тым, што хапіла-такі смеласці і рашучасці перамагчы страх і выкрыць ярага кар'ерыста і невука. сэнс назвы твора «хто смяецца апошнім» у тым, што нельга лічыць куранят па вясне, таму што яшчэ не раз выйдзе на паляванне ліса. і, як сцвярджае народная мудрасць, той смяец-ца добра, хто смяецца апошнім.