Тегіс немесе төбелі туралы сипатттама

Жазық — беті тегіс немесе сәл толқынды болып келетін жердің үлкен алапты алып жатқан рельеф формасы.

Мұнда көршілес орналасқан нүктелердің биіктік айырмасы өте аз болады. Жазық ойпатты да, үстіртті де болуы мүмкін және оның көпшілігі бір жағына қарай сәл еңістеу келеді.

Жазық — салыстырмалы биіктігі бірдей және географиялық құрылымы біртектес жер бедерінің пішіні; Жер шары бедерінің басты бөліктерінің бірі. Құрлықтағы және мұхит пен теңіз түбіндегі (суасты Ж-ы, абиссальдік Ж.) әр түрлі биіктіктер мен тереңдіктерде кездеседі. Құрлықта Ж-тар абс. биіктіктеріне қарай ойысты (теңіз деңгейінен төмен жататын), ойпатты (абсолюттiк биіктігі 200 м-ге дейін), қыратты (абсолюттiк биіктігі 200-ден 500 м-ге дейін) және таулы-үстіртті (абсолюттiк биіктігі 500 м-ден жоғары) болып ажыратылады. Жер бедеріне қарай тегіс, ылдилы, ойыс, дөңес Ж. деп бөледі. Бедер пішініне қарай жайпақ, сатылы, ойлы-қырлы, жонды-төбелі Ж. болып жіктеледі. Пайда болу тегіне қарай Ж-тың бастапқы, аккумуляттік, жанартаулық, денудациялық түрлері бар. Бастапқы Ж. теңіз суының қайтуы нәтижесінде құрлықта пайда болады (мыс., Каспий ойпаты ежелгі теңіз шөгінділерінен түзілген). Аккумуляттік Ж. жер бетінің төмен түскен тұстарына аллювийлік, көлдік, желдік, флювиогляциялық, т.б. борпылдақ жыныстар қат-қабатының ұзақ уақыт қорлануынан құралады. Жанартаулық Ж. базальтті лавалардың жойылуы нәтижесінде бұрынғы кедір-бұдырлардың тегістелуінен пайда болады. Денудациялық Ж. тау жыныстарының үгітіліп немесе су эрозиясына шалынып тегістелуінен құралады. Денудациялық Ж-тарда бұрынғы таулардың жұрнақтары жиі кездеседі (мыс., ұсақ шоқылы Сарыарқа жазығы). Ж. құрлықтардың 15 — 20%-ін алып жатыр. Жер бетіндегі ірі Ж-тар — Амазона, Шығ. Еуропа, Бат. Сібір және өлы Қытай жазығы. Олардың әрқайсысының аумақтары бірнеше млн. км²-ді құрайды. Жазық пайда болуы жөнінде мынадай түрлерге бөлінеді:

байырғы немесе бастапқы;

аккумулятивті немесе үйінді:

аллювиалды

көлдік — төмен түскен көлдің орнында

желдік — желдің үрлеуінен;

флювиогляциальдық (мұздық-өзендік), көбінесе мұздың өзендердің ысырынды конусынан пайда болады

вулкандық (лавалық) үстірт

қалдық жазық.

животный мир населяет биосферу нашей планеты, ту поверхностную часть земной коры и те, прилегающие к поверхности слои воздуха, в которых разыгрывается жизнедеятельность животных и растительных организмов.

общий объем животного мира определяется, с одной стороны, количеством входящих в его состав различных видов и, с другой стороны, количеством особей, составляющих каждый вид. в настоящее время вопрос о количестве населяющих землю животных видов может быть решен лишь в приблизительном масштабе на основании числа видов, описанных до сих пор в науке. число известных видов в группах с представителями крупных размеров (млекопитающие, птицы и др.) приближается к действительному, количество же видов мелких животных известно лишь приблизительно и с расширением наших зоологических знаний должно, несомненно, увеличиться. различные авторы несколько расходятся в своих подсчетах количества видов. если мы возьмем средние из допускаемых разными учеными цифр, то окажется, что общее число до сих пор известных видов составляет свыше 2000000.

исчисление количества особей, относящихся к одному виду, представляет, естественно, еще большие затруднения. можно указать на следующие крайности: существуют животные (например, слоны, носороги), общее количество которых на земле не превышает нескольких тысяч, есть даже такие вымирающие виды (как зубры), от которых сохранилось всего несколько сот экземпляров. с другой стороны, миллионные и миллиардные стаи перелетной саранчи представляют противоположную крайность, а количество инфузорий или жгутиконосцев, кишащих в каждом водоеме, вообще не поддается учету.

плотность заселения животными разных видов районов их обитания неодинакова. один слон или носорог приходится на несколько десятков квадратных километров, а улитка  hydrobia  живет на дне азовского моря в количестве 15000 особей на 1 м2. если же мы возьмем из желудка жвачных некоторые виды инфузорий из рода  enlodinium,  то их окажется по несколько сот тысяч в 1 см3  содержимого желудка.

так обстоит дело с организмами, принадлежащими к одному какому-нибудь виду; если же мы захотим подсчитать общее число организмов, приходящихся на единицу площади или объема в разных участках окружающей нас природы, то получим цифры, гораздо большие. так, на площади луга под ленинградом в 400 см2  можно к концу лета найти до 3000 экземпляров разных животных (мелких клещей, насекомых и а в каждом кубическом сантиметре воды в северной части атлантического океана находится 77 различных организмов, т. е. в одном кубическом метре—77 млн.