Жаңа сөз үйренейік кеңістік
Ғаламшарлар әлемі, орналасқан аймағы
астроном
тозаң
Ғаламшарларды зерттейтін адам
Ғаламшарлардың айналасында болатын ұсақ
денелер
Ғаламшарлардың өзгерісін бақылау, салыстыру,
жазу жұмыстары
Ғаламшарларды Күннің магнит сияқты өзіне
тартуы
зерттеу
тартылыс күші​

Ұстаз! осынау сөзде қаншама мән-мағына жатыр десеңізші! ұлағатты ой иелері де, арман оты жүрегінде алаулаған жеткіншектер де, парасатты қоғам қайраткерлері де бір ға қарыздар. ол – ұстаз! алғаш "әліппенің” бетін ашып, әріп танытқан, өмірдің қыр-сырын білуге, сан қилы құбылыстарды терең түсінуге мұрындық болып, жан дүниеңе нұрлы шуақ түсіріп, ілікке баулыған мұғалімнің бейнесі көңіл төрінен орын алады ғой. ұстаз да диқан сияқты. ол әр ң жанына білім дәнін себеді. әр шәкіртін аялап өсіріп, өмір атты шексіз ғаламға топшысын қатайтып ұшырады. дәлірек айтсақ, өмір сүре білуге тәрбиелейді. сол үшін бойындағы асыл қасиеттерін шәкірттеріне сіңіріп, тер төгеді. оңашада отырып ұстаз туралы ойға кетсем, көз алдымнан ақ жарқын мінезді, ақ жүректі, жылы жүзді ұстаз бейнесі көрініп, мені қиялға батырып, еріксіз нұрлы естеліктерге жетелей жөнеледіұстаз бейнесі – шәкірт үшін іліктің ең жоғары үлгісі. ұстаздың лаулаған жалыны әр жүрекке жылу сеуіп, нұр құятын қуаттың, өмірдің қайнар көзі. саналы ғұмырының басым бөлігін өскелең ұрпақтың оқу-тәрбиесіне арнап, күні бүгінге дейін бар білгенін шәкірттерінің бойына дарытуды мақсат еткен, өз мамандығының білгірі, менің алғашқы ұстазым – жамал самарханқызының орны ерекше. ұзақ жылдар бойы оқушыларын білім нәрімен сусындатып келген білікті ұстаз әлі күнге дейін темір ауданының бірінші мамыр негізгі мектебінде бастауыш сынып мұғалімі болып, табысты еңбек етіп келеді. оңашада отырып, алғашқы ұстазым туралы ойға кетсем, көз алдыма жарқын мінезді, ақ жүрек, жылы жүзді, қашанда көздерінен мейірім шуағын шашып тұратын жамал самарханқызының дидары елестеп, еріксіз қиялға батып, жарқын естеліктерге жетелей жөнеледі әр уақытта шашын жоғары түйіп жүретін жамал апай қазір самайына ақ түсіп, егде тартқанымен, әлі де мейірімге толы көздерімен ауыл оқушыларын күлімдеп қарсы алып тұрады. міне, сол қызыққа толы уақыттың өткеніне 13 жыл толғанымен, мектепке келген сайын күлімдеп қарсы алып отыратын сүйікті ұстазыма деген сағынышым арта түсуде. мен өзім ана жылулығын сезінбей,көрмей өскен жанмын.себебі анам мен 1 жасымда болған кезде дүниеден озыпты.сол себепті мені бірінші сыныпқа әкем жетектеп алып барғанда, жамал апай бірінші қатардың екінші партасына отырғызғаннан кейін сол партада бесіншіге көшкенше отырған екем. сабақ аяқталған соң сыныптастарымның барлығы үйлеріне тарасты. мені алып кететін әкем әлі жоқ. отыра қалып жылағанымда жамал апай құшақтап, әрең жұбатқан еді. ол – ешкімге ұқсамайтын еңбекқор, білімді, мейірімді жан. бәрімізді өз көріп, ақыл айтып, көп нәрселерді үйретіп жүретін осы ардақты жанның орны мен үшін қашан да ерекше. өмірде өз анаңнан кейінгі қадірлі тағы бір болса, ол – алғашқы ұстазым. есейген сайын алыста қалған қ шағын қатты сағынады екен. алаңсыз бақытты шақтың тәтті күндері жиі еске түседі. арман, қиял, махаббат… ойға оралған сайын еріксіз езу тартасың. осы орайда бастауышта оқығанымызда сыныпта 10 қыз және 2 ұл ғана болған едік. қыздардың бәрі әр үйдің еркесі болғанымен, өте пысық болды. барлығымыз бірдей “апайлағанда” ұстазымыздың көзіне жас үйірілетін. өзге мұғалімдер “шұрқыраған ” деп күлетін. осындай қарқынмен біз бастауыш сыныпты 12-іміздің 5-іміз үздік тамамдап, жоғары сыныпқа алған болатынбыз. болашақтың басшысын да, данасын да, ғалымын да, еңбекқор егіншісін де, кеншісін де ұстаз өсіреді өмірге ұрпақ берген аналарды қандай ардақтасақ, сол ұрпақты тәрбиелейтін ұстаздарды да сондай ардақтауға міндеттіміз” деген. бойына ата-анадан кейінгі ақыл-ой, ілік, әдептілік, ар-ұят, ұлттық сана-сезімді сіңіруші – мұғалім. ендеше өз ісіне берілген, жаңалықты жатсынбай қабылдайтын, шәкіртінің жанына нұр құйып, өмірге өзі де бақытты болып, өзгелерді де бақытқа жеткізсем деп жүретін ұстаздардың жөні де, жолы да бөлек. "ұстаздық еткен жалықпас, үйретуден ға” деп абай атамыз айтқандай, ұстаз еңбегінің қыр-сыры мол, қиын да жауапты, шығармашылық еңбек екендігін баршамыз мойындаймыз. сол жарқын кездерден бері көп жылдар өткенімен, шәкірттерінің сүйіспеншілігіне бөленген ұстазымызға, екінші анамыздай болғасын жамал самарханқызына айтар алғысымыз шексіз. өткенде барлық сыныптастарымыз жиналып, апайымыздың үйіне қонаққа барған болатынбыз. ұзақ әңгіме-дүкен құрып, ұстазымызда сақталған біздің дәптерлеріміз, суреттеріміз бен бейнетаспаларды тамашаладық. сол сәтте әрқайсымыздың көзімізге үйірілген сағыныш жасын мектеп партасына, сүйікті апайымызға, қ шаққа деген сағыныштың белгісі деп ұқтық.