4. Мәтіндегі мәліметтерді төл сөзге айналдырып, жазып шығындар Үлгі: «Александрияда түсе құда түбіне жарық уеnейді, ал ағаштар мен
имараттардың көлеңкелері жанама түседі», - деп ойлады Эротосфе
Грек ғалымы Эротосфен Александрия қаласында тал түсте терең кұдық түбі-
не жарық түспейтінін, ал ағаштар мен ғимараттардың көлеңкелерінің жанынан
түсетінін байқаған. Ал дәл сол мезетте оңтүстікте орналасқан Сиена қаласында
керісінше, тал түсте ағаштар мен ғимараттардың көлеңкесі болмайтынын, терен
құдық түбіне жарық түсетінін байқаған. Осы жайттар оқымыстысы Жердің шар
тәрізді екендігін болжауға алып келген. Бұрыш пен қашықтықты өлшей оты.
ры, жердің радиусын және экватордың ұзындығын есептеген.
(«Жаратылыстану» оқулығынан
5. «Ай мен Күн» ертегісін (20. mp3) тыңдап, мазмұн, сталь жағынан оқылым моrinie
adan​

Объяснение:

СУ – ТІРШІЛІК КӨЗІ.

Сусыз тіршілік жоқ, ол бүкіл тірі жан иесінің бойында бар. Тамақсыз бірнеше күн өмір сүруге болады, ал сусыз сонша уақыт өмір сүру мүмкін емес.

Адамның, сондай-ақ көптеген жан-жануарлар денесінің 2/3-і, ал кейбір өсімдіктердің 4/5-і судан тұрады.

Жер бетінің тек 1/3-ін құрлық, ал 2/3-ін су алып жатыр. Мұхиттар мен теңіздерді, өзен-көлдерді былай қойғанда, жер астында да, топырақта да су бар. Мұздықтар мен айсбергтер де қатып қалған су болып табылады. Су атмосферада да аз емес, онда ол бұлт, тұман, бу және жаңбыр мен қар түрінде болады.

Біреулер қап-қатты мұз да, газдай жеп-жеңіл бу да су болғаны ма деп таң қалады . Бұл — судың негізгі қасиеті. Ол сұйық, қатты және газ тәрізді үш түрлі күйде кезігеді.

Судың көптеген заттарды оңай ерітетін және бір маңызды қасиеті бар. Әрине, біз қанттың — шайда, ас тұзының сорпада қалай еритінін көріп жүрміз. Сонымен қатар су жердегі алуан түрлі тұздар мен басқа да көптеген қатты денелерді, газдарды еріте алады.

Табиғатта қо жоқ, тап-таза су дегенді таппаймыз. Таза суды тек лабораториялардан ғана алуға болады. Ондай судың ешбір дәмі жоқ, онда тірі организмге қажетті тұздар да болмайды. Теңіз суының құрамында өте көп мөлшерде еріген тұздар бар, оның ішуге жарамайтыны сондықтан.

Жер шарындағы судың жалпы мөлшері өзгермейді. Теңіздер мен мұхиттардың, өзендер мен көлдердің бетінен су буға айналып, одан бұлт түзіледі. Ол жаңбыр немесе қар, бұршақ болып жерге жауады, яғни қайтадан суға айналады.

Алайда ішуге жарамды таза су Жер бетінде барған сайын азайып бара жатыр. Адамдар суды өнеркәсіп қажетіне көп пайдаланып, оны өндіріс қалдығымен ластауда. Ал біз су құнды байлығымыз екенін ұмытпауымыз керек.