1867-1868 жылғы "Ереже бойынша облысты кім басқарды? Уезде бастығы

Әскери губернатор

Болыс​
Ой қазақстан тарих

өмірде сүрген шигай-бай, ерекше ашкөздік үшін шик-бермес деп аталады. бүкіл далада оны сатып алған жоқ. оның қой, бұқа және жылқы көп болды. бірақ құдайдың ашкөздігі шектерді білмеген. бай үшін қонақжайлылықтың қасиетті заңы болған жоқ. шығай-бай киіз үйінің кіре берісі көлік жолдары үшін жабық болды. өз өмір бойы ол ешкімге кесек бермеді.

— мені тамақтандырар еді! —алдар көсе сенімді.

— менің ойымша, - деп жауап берді белгілі острослов жи-ренше.

олар: егер алдар-көсе шығай-байда жеп, жиренше алдар-көсе-көсе талап еткеннің бәрін береді. алдар көсе атқа мініп, жолға шықты. кешке қарай ол шығай-бай ауылына дейін жетті.   алдар көсе оның айналасына төселген қамысты көрді. шорохқа арналған ашкөз бай қонақтың жақындағанын біліп, үйде пісірілген тағамды жасырып үлгерген. алдар көсе қамыс жинап, киіз үйге жол тартты. ол мысықта кішкентай тесік тауып, ішке қарады. таганда қазандық қайнаған. шигай-бай шұжық жасады. үй иесі қазылды. қыз қойдың басын құлатты, ал қызы қамырды иледі. алдар көсе кенеттен киіз үйге кіріп, салем берді. бір сәтте шұжық, қаз, қой және қамыр жоғалды. қонақ ештеңе байқамады деген көрініс жасады. шигай-бай күлкілі күлкі айтты:

— рады видеть тебя, алдар!   отыр және қонақ болсын. тек кешіріңіз, сені жыртуға болмайды.

— жақсы сөзде рахмет! -алдар көсе мен киіз үйде ең құрметті орынға ие болды.

- далада жаңа не? - иесі сұрақ қойды.

— сен не ашқың келеді? countryside, добрейший шығай бай? мен көрген не, немесе мен естідім қандай?

- қауесет жиі өтірік болады. мен оларға сенбеймін. жақсы айтып про болса, сен көрдім. алдар көсе айтып берді:

— мен саған тамақ ішемін және көремін: жолда ұзын-ұзын жылан жүгіріп жүремін.   ол мені көрдім, қайнатып, шұжық сияқты бұрылды, оны өзіңе жасырып, қайырымды шығай-бай.   мен қойдың басын алып тастадым, ол сіздің қызметшең отырғандай. мен жыланға тас лақтырдым,ол соққыдан шығып, қызыңның астында тұрған қамыр сияқты болды.   егер мен бір сөз дұрыс емес деп айтсаңыз, мені әйелім жасырып, ашулансын.

шығай-бай жарықтан қуып, шұжықты қазанға лақтырды. оның иесі қазылған қазанды, ал қыз қойдың басы құлап кетті. және хормен олар:

- бес ай пісіріңіз!

алдар көсе тез еріп, есікке етік қойып, жауап берді:

- дем алыңыз, менің етікім, он ай!

осыдан кейін ол мысыққа созылды, өйткені уақыт кешіп, ұйықтайды. алаң иелері оны естіді және ұйықтауға тура келді.

алдар-көсе иелері қатты ұйықтап, баяу тұрып, қазандыққа мініп, қазанды аулап, оны жеп, қой басын алып, кешкі асын шұжықпен аяқтады.

жуылған соң, ол шаруашылық қызының былғары етігін кеседі және оларды қазандыққа апарады.

тоқ және rahul өз проделкой, алдар көсе лег ұйықтау.

түнде шигай-бай оянып, үй ішін баяу оятып, кешкі ас берді. ол қонақты шақырды емес. болат иелері бар. олар қатты теріні шайып, тістері сынған жоқ.

- ет ертеңге дейін шайқаңыз, - деді шығай-бай, - ал бізге суырпалар.

түн өтті. таңертең шигай-бай алаңға жиналып, әйелін шақырып, құлағына дейді:

- маған өзіңізбен айран бер.

әйелі асқабақ айранмен толтырды және күйеуіне берді. шигай-бай сунул асқабақву қалта болып, киіз үйден шыққым келді. бірақ көсе оның қалтасын жұлып алып, үй иесін мойынға лақтырып, оны құшақтай бастады.

-кешіріңіз, мейірімді шығай-бай, бүгін, мүмкін, мен сені кетемін.

ал вертит баянауыл ауданы майқайың кенті көшеле жаққа, тормошит оның күресіп келеміз. асқабақтан айран аяққа байлайды. ол , және емес. асқабақты тастап, кричал:

— негізінде, пей мой айран, пей болсын, дағдарысқа дейін тұтынушылық сенің бүйірі! бұл күні шығай-бай үйден аш кетті. ол далада жүріп: "мұндай зиянды қонақтан қалай құтылуға болады? "басқа таң қайтадан бай әйелі шепот дейді:

- испекти, әйелі, лепешка, бірақ тек көсе көрмейтіндей!

әйелі лепешка пісіріп, оны ыстық күлден алып, күйеуіне береді. тек ол бір бөлікті босатып, алдар көсе кіреді. шығай бай бірден сунул лепешку за пазуху. бірақ алдар көсе оны байқады.

- болуы керек, мен бүгін уеду! —деді ол қоштасардай, қожайыны.— сүйікті және мейірімді шығай-бай!   мен білмеймін, қалай негізделуі сен үшін сенің қонақжайлылық бұл сөздерді айтқанда, ол күштірек және күштірек иесі. ыстық лепешка жгла бай жалаңаш іш. ақырында шигай-бай және айқайлады:

— сізге бас тарту үшін, косе, менің наным! сіз жейсіз!