2-тапсырма.
Мəтіндегі үш септеулік шылауларды теріп жазып,үш сөйлем құраңыз.

Төрт түлік малдың пайдасы мен қасиеттері туралы қазақ дәстүрінде өте жақсы және тиімді сипатталған. Қазақтар төрт түлік малға түйе, жылқы, сиыр, қойды жатқызады. Адамдар төрт түлік малды ете қасиет тұтқандықтан, олардың әрқайсысына Ойсылқара, Қамбар ата, Жылқышы ата, Зеңгі баба деп ат берген. Әсіресе, халық түйені байлық, көлік және азық ретінде аса қадірлеген. Төрт түлік мал туралы көптеген мақал-мәтелдер халық арасында өте жақсы таралған. Сонымен қатар, жылқы, сиыр, қой, ешкі малын да қазақтар аса жоғары бағалаған. Әрине, қазақтар жылқы малын аса қастерлеп пір тұтқан. Жылқы малы өте төзімді, ыңғайлы және жылдың әр мезгілінде жем не шөп тілемей жайыла береді. Оның еті мен сүті де адамның денсаулығына пайдалы екендігі баяғы заманнан белгілі. Жылқы малы бетегелі және селеулі жерлерде өскен. Қазақтың жылқымен бірге қатар ұстаған малы - түйе. Қазақта «түйелі бай қонады сортаңды алып» деп басталатын туынды бар. Бұлай деудің себебі,баяғыдағы түйелер тұзды көлдердің, теңіздердің, өзендердің бойларына, шебі ащы, сортаң жерлерде қонатын болған. Көшпелілердің жүгін көтерген мал-түйе. Оның ішінде ең төзімдісі әрі мықтысы – жалғыз өркешті нар. Түйенің түбіті мен шудасы қадірлі болып саналады. Түбіттен иіріп тоқылған киім жылы, төзімді болады. Сүті де шипалы. Ғалымдардың дәлелдеуінше, шұбаттың дәрілік қасиеті қымыздан да артық болып саналады. Мал шаруашылығындағы тағы бір түлік – сиыр. Аязды күндері сиыр тек қорада күтіледі. Сүті де пайдалы. Қой да көшпелі елдердің ерте заманнан малданған түлігінің бірі. Адам үшін киім де, тамак та, киім дегенде қойдың жүнінен гөрі терісі асыл.​

Ұстаз - ұлы есім» - дейді Мұхтар Әуезов. Иә, расында да, «ұстаз» деген сөздің астарында мән-мағынаның бәрі бар, бәрі де бар: білім мен ғылым, махаббат пен сүйіспеншілік, мейірімділік пен мейірбандық, талапшылдық пен турашылдық... Әрбір баланың тұлға болып қалыптасуына, дүниедегі әрбір мамандық иесінің болашаққа қанаттануына себепкер болатын жанашыр, ізденімпаз адам – ұлы ұстазымыз. Менің ойымша, әр шәкірттің жанына жақын келетін, ең сүйіктісіне айналатын, өмірлік ұстанымдарының жаршысына айналатын ұстазы болады. Менің де сүйікті ұстазым бар. Ол кісінің ғибрат алар әрбір сөзі, кескін-келбеті, бәрі-бәрі мен үшін – үлгі-өнеге. «Адамның адамшылдығы жақсы ұстаздан» деп Абай хәкім айтпақшы, ұстазымды ең алғаш рет көріп-білгеннен бастап, ол кісіге деген құрметім, сабаққа деген зейінім артты.

Мен төрт мезгілдің ішінде тек жаз мезгілін қатты жақсы көретін едім. Күз келгенде, жарқырағанның бәрі қуаратындай, жайнағанның бәрі тұманданатындай болып көрінетін. Ал, биылғы күз менің өмірімде айтарлықтай керемет орын алды. Бұл күз мен пір тұтатын бір кісімен қауыштырды. Алғаш «Дарын» мектебіне ауысарда, қабылданғанымда кішкене қорқақтап, қобалжығаным рас. Алайда сынып жетекшіммен алғаш танысу сәтінен бастап, қорқынышым су сепкендей басылды. Керісінше, ол кісінің мейірімге толы жүзі мен мәдениеті мені айрықша баурап алды десем, артық айтқаным емес. Анам қандай қадірлі болса, ұстазым да мен үшін қымбат жанға айналды.

Қазақ әдебиеті сабағы болып жатқан. Үй тапсырмасы бойынша мәнерлеп өлең оқып болғаным сол еді, ұстаз маған бұрылып, өлеңді түсініп жатқа оқығанымды, мәнерімнің өте жақсы екенін, сабақты ылғи бұлжытпай орындайтынымды айтып мақтап ала жөнелді. Кеудемді ерекше қуаныш сезімі билеп, сыныптастарымның арасында өзімді еркін сезіне бастадым. Сол сезім бөлмеме келген соң, өлең жолдарыма айналды.

Қоятұғын бағалап әр «бесіңмен»,

Ажарлы ұстаз, кетпейсің мәңгі есімнен.

Мен сен үшін бір түйір дәндей болсам,

Ал, сен маған диқансың дәнді өсірген.

Қазбалаймын оқудың кенін әр таң,

Өзің берген білімге сенім артам.

Өлең оқып, жыр жазып жүргенім бұл,

Ардақты ұстаз, білемін сенің арқаң!

Содан бері әрбір сабаққа ерекше дайындаламын. Әсіресе, әдебиет пәні қатты ұнайды. Ұстазым мені тек мақтағаны үшін емес, бойымдағы сенімсіздігім мен қорқынышымды сейілтерлік сөзі мені ынталандырып, шабыттандыра түсті.

Мен де келешекте дәл сіз секілді ұстаз болғым келеді, сүйікті ұстазым. Сізге деген ризашылық сезімімді өлеңмен өрнектегім келеді:

Бағалаған балауса жырымды ұғым,

Ойын айтқан қалдырмай сырын бүгіп.

Жып-жылы сөйлеген сөздерімен,

Жіберетін бойымды жылындырып.

Жайлы тиер құшаққа кеңесімен,

Биіктетіп ойымды мен өсірем.

Жақсылығы жасаған жетіп жатыр,

Кете қоймас, ол сірә, ел есінен.

Объяснение: