jayature

16.06.2022 21:23

Қазақ тiлi

Есть ответ 👍

«Төрт түліктің пайдасы» тақырыбында берілген мәтіннен мәліметтер жинақтап, сызба (схема, диаграмма) немесе кесте (таблица) жасаңыз.

Төрт түлік малдың ең қасиеттісі түйе болып табылады. Қазақ халқы түйені «дала
кемесі» деген. Ол шөлге шыдамды, жүк артса - көлік, жесе - ет, ал жүні киімге жараған.
Қазақтар түйенің жүнінен шапан киген, ол жеңіл, жұмсақ әрі қыста жылы болған. Тағы
түйенің жүнінен тек жамылғы көрпелер жасаған, «аяқ асты тастауға болмайды» деп
төсеніштер жасамаған. Түйенің шудасы қайнатып, емге пайдаланған, ал терісінен ер
қаптаған. Ал сүтін болса емге пайдаланған. Сүті қою, құнарлы. Сүтінен шұбат, құрт,
балқаймақ, т. б. жасаған.
Сиыр малын қазақтар көбінесе тамаққа жаратқан, кейде көшке де, егіске де
пайдаланып отырған. Сиыр да үйдің берекесі, отбасының асыраушысы ретінде қадірлі мал
болған. Ертеде сиыры жоқ үй ас - ауқаты жұтаң болып есептелген. Ертеде сиырдың
терісінен құдықтан су тартатын қауға ыдыстар, қымыз ашытатын сабалар, сусын құятын
торсықтар жасаған. Тіпті сиырдың тезегін отын ретінде, егіншілікке пайдаланған. Ал
мүйізінен тарақ жасаған.
Қой- төрт түліктің ішіндегі қазақтың сүйіктісі «Мал өсірсең қой өсір, пайдасы оның
көл көсір» деген қазақ атамыз. Өзі өсімтал, тез ет беріп, қонақ кәдеге жарап отырады, сүті
майлы әрі жұғымды. Қой мен ешкінің иленген терісін түрлі сырт киім мен аяқ киім тігуге
пайдаланған. Қойдың жүнінен киіз басып, жіп иіріп, баулар жасалады, кілемдер,
текеметтер тоқылады.
Қазақтың қасиетті малдарының бірі - жылқы. Ат - ер қанаты. Жылқы- жүйрік әрі өте
төзімді мал. Оны салт мінуге, күш көлік ретінде де пайдаланған. Сайын далада ұшқан
құспен жарысып, халық үшін атқа мініп, жауға шапқан батырларымыз да аз емес.
Қымызды емге пайдаланған. Жылқының жалынан, құйрығынан арқан жіп еседі, етінен
қазы - қарта, жал - жая жасайды.