5-тапсырма. Мәтінді оқы. «Оңай және қиын сұрақтар кестесі» бойынша мәтіннің мазмұнын талда.
«Алаш» деген ортақ түріктік атау Алтын Орда (Қыпшақ мемлекеті) ыды-
рағаннан кейінгі кезде қайтадан жаңғырған бауырлас түрік халықтарының
басын біріктіретін ұран болған сияқты. Ал енді қазақтың «Алаш» ұраны «алаш
алаш болғанда, Алаша хан болғанда бұл қалмаққа не қылмадың?» деген
сөздер кейінгі Алаша есімімен байланысты деуге болады.
Бұл орайда Саққұлақ бидің шежіресін, Ә.Диваевтың, Г.Н. Потаниннің,
Ш. Уәлихановтың, А. Янушкевичтің, Ш. Құдайбердіұлының, М. Тынышбаевтың ел ара-
Сынан жинаған аңыз-әңгімелерін, күнделік жазбалары мен ғылыми мақалаларын
атаған жөн. Соның қай-қайсысы да Алаштың хан болғанын, қара халықты соңынан
ертіп, айбары асқанын дәріптейді.
Ескі шежіре деректерінде «алаш» атауы «қазақ халқы» тіркесінің синонимі
ретінде қолданылады. Мысалы, Қадырғали Жалайыри өз еңбегінде қазақтың
орнына «алаш» атауын қолданады. Шежірелердің бірінде алашқа өзбек,
түрікмен, қарақалпақ, қырғыз, қазақ, ноғайды жатқызады. «Қамбар батыр» жы-
рында, Бұқар жыраудың Абылай ханға айтқанында, Махамбеттің өлеңдерінде
«алаш» сөзі қазақ атауының баламасы ретінде берілген.
«Атамыз Алаш, керегеміз ағаш» деген қазақ халқы ұлттық тәуелсіздік
жолындағы күресінде ежелгі «алаш» ұғымына қайта оралып, оны бостандық пен
бірліктің ұраны етіп алды. Соның дәлелі ретінде «Алаш қозғалысы», «Алашор-
да», «Алаш» деген ұғымдарды атауға болады. «Алаш азаматы» деу «өз халқын
сүйетін, соған өмірін арнаған адам» дегенді білдіреді.
ХХ ғасырдың басында құрылып, осындай аса маңызды ат алған «Алаш»
партиясының құрамына ұлттық сана-сезімі өте жоғары, ілім-білімді терең
меңгерген тұлғалар жиналды. Өздерін «алашордалықтар» деп атаған бұл зия-
лы қауым қазақ үшін, елінің болашағы үшін құрбан болудан қорықпады. Ұлы
ШЫН МӘНІНде нағыз ұлтжанды
мұрат жолында өмірлерін қиды. Өйткені олар
азаматтар еді.

285

368

Посмотреть ответы 1

Ответы на вопрос:

Maxys365

Қазақ тiлi

4,6(25 оценок)

Жұмбақ– ң ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр. жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. бұл жанрға аристотель “жұмбақ – жақсы жымдасқанметафора” деп анықтама берген. жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, әдебиеті авторларының шығарм-ғында жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды. ғалымдар жұмбақтың әуелгі тегі тыйым сөздермен және табумен төркіндес деп есептейді. бағзы дәуірлерде айналадағы өктем күштерден сақтанғандықтан, өзара шартты сөздермен, астарлы тіркестермен тілдескен. жұмбақ кейінгі барысында табу мен тыйым сөздерден жіктеліп, бөлініп шыққан. қазақжұмбақтары ежелгі дәуірде туып, қазіргі кезеңге дейін ұзақ жолынан өтті. 13 ғасырдың 2-жартысы мен 14 ғасырдың басында құрастырылған қыпшақ тілінің сөздігі “кодекс куманикусте” көптеген жұмбақтар берілген. ондағы жұмбақтардың құрылымы, табиғаты қазіргі қазақ жұмбақтарына ұқсас. мысалы, сенде, менде жоқ, сеңгір тауда жоқ, өте берік таста жоқ, қыпшақта жоқ (құс сүті). сонымен қатар махмұт қашқаридің “түрік тілінің сөздігінде” де қазіргі қазақ жұмбақтарының алғашқы үлгілері кездеседі. қазақ халқы жұмбақты ң білім деңгейін, парасатын аңғартатын үлкен өнер деп есептеген, сондықтан жар таңдаған жастар, ақындар, ел ішіндегі шешен, би, т.б. данагөй, қадірменді бір-біріне жұмбақ жолдап, ақыл-ой сынасып, таным салыстырған. жұмбақ қара сөз түрінде де, өлең түрінде де, ақындық айтыс түрінде де кездеседі. жұмбақ бейнелі суретпен айтылады. мысалы, “айдалада ақ отау, аузы-мұрны жоқ отау” (жұмыртқа), “отқа жанбас, суға батпас” (мұз). заттың сапасына (“бауыздасаң, қан орнына су ағар” – қауын), қызмет-қимылына (“жанды сағат айқай салад” – есек) қарай құрылатын жұмбақтар көп. кейде жұмбақ тікелей ашық сұрау түрінде айтылады. жұмбақ шешендік сөздермен де (“ағат деген немене? сағат деген немене? ”), мақал-мәтелдермен де (“сырты жылтырауық болғанмен, іші қалтырауық”) жанасымды. жұмбақтың тілдік өрнектерінде халықтың тарихи-қоғамдық өміріндегі, тұрмыс-тіршілігіндегі өзгешеліктерді танытатын, солардан туындаған нақыш-өрнектер, ауыстырулар өте мол. көбінесе көзбен көріп, қолмен ұсталған, тұтылған заттар тұспалдауға, жасыруға желі болады. метафораларға ұйытқы, тірек сөздер алуан түрлі, олар сан-саналы табиғат құбылыстарына, тұрмыс пен шаруашылық, әдет-ғұрып, қоғамдық қатынастарға байланысты лексиканы қамтиды. жұмбақ нысанасына айналған байламдар өмірдің барша құбылыстарын тақырып ете алады. мысалы, аспан әлемі, табиғат құбылыстары, жер, хайуанаттар, құстар, жәндіктер, , үй жабдықтары, киім-кешек, тамақ-сусын, ыдыс-аяқ, өнер, шаруашылық, іс-құралдары, жол, қатынас, техника, оқу-білім, ойын-сауық, ән-күй, уақыт, дін, т.б. сонымен қатар кейінгі кезде жұмбақтардағы дәстүрлі тақырыптардың арнасы оқу-білім, ғылым мен техника байланысты толыға түсті. қазақ жұмбақтарын жинау ісі 19 ғасырдың 2-жартысында басталып, 20 ғасырда одан ары жалғасты. қазақ фольклоры мен ауыз әдебиетін жинақтап, алғаш рет жіктеп көрсеткен ш.уәлиханов, сондай-ақ, ағартушы ы.алтынсарин өз шығармашылығында жұмбақтарға арнайы тоқталған.

Реши свою проблему, спроси otvet5GPT

Быстро
Мгновенный ответ на твой вопрос
Точно
Бот обладает знаниями во всех сферах
Бесплатно
Задай вопрос и получи ответ бесплатно

Задай свой вопрос

Популярно: Қазақ тiлi

Есть вопросы?

Как otvet5GPT работает?

otvet5GPT использует большую языковую модель вместе с базой данных GPT для обеспечения высококачественных образовательных результатов. otvet5GPT действует как доступный академический ресурс вне класса.
Сколько это стоит?

Проект находиться на стадии тестирования и все услуги бесплатны.
Могу ли я использовать otvet5GPT в школе?

Конечно! Нейросеть может помочь вам делать конспекты лекций, придумывать идеи в классе и многое другое!
В чем отличия от ChatGPT?

otvet5GPT черпает академические источники из собственной базы данных и предназначен специально для студентов. otvet5GPT также адаптируется к вашему стилю письма, предоставляя ряд образовательных инструментов, предназначенных для улучшения обучения.