angelina2003po

16.03.2023 21:37

Қазақ тiлi

Есть ответ 👍

Есім сөздердің (зат есім, сын есім, сан есімнің) орнына жүретін сөз табы есімдік деп аталады. Есімдік заттың өз атауын да, белгісінің,
!
анының да атын білдірмейді, тек соларды нұсқап, меңзеп көрсетеді
де, солардың орнына қолданылады. Сондықтан да кейде есімдікті
«орынбасар сөздер» деп атайды.
Есімдіктер әртүрлі сөз табының орнына жүретіндіктен, сөйлемде
әртүрлі мүшенің қызметін атқарады.
1. Есімдіктер атау септікте тұрып, бастауыш болады. Мысалы: Өзің
Осы жолы сыншы боп қайтыпсың ғой. (М.Әуезов)
2. Есімдіктер барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктердің бі-
рінде тұрып, толықтауыш болады. Мысалы: Ермек ешқайсысына
жауап қайырған жоқ. (Ғ.Мүсірепов)
3. Есімдіктер сын есім мен сан есімнің орнында қолданылып, анық-
тауыш болады. Мысалы: Ешқандай із көрінбейді. (М.Мағауин)
4. Есімдіктер мезгіл, мекен мағыналарында үстеудің орнына қолда-
нылса, пысықтауыш болады. Мысалы: Акула ешқашан тоймайды.
(«Әлемде талай қызық бар»)
5. Есімдіктер жіктеліп қолданылса немесе сөйлемді тиянақтап тұрса,
баяндауыш болмады. Мысалы: Жеткізетін сенсің ғой. Бағанағы
күліп тұрған бала шәкірт – осы. (М. Әуезов)
Есімдік құрамына қарай дара және күрделі есімдік болып екіге
бөлінеді. Дара есімдік бір сөзден тұрады. Мысалы: мен, олар, біреу,
барлық, қайда, мынау т.б. Күрделі есімдік екі түбірден жасалады.
Мысалы: кімде-кім, өз-өзіне, әлдеқашан, әркім, ешбір т.б. Матындегы косымша жане негызгы акпаратты аныктандар

217

418

Посмотреть ответы 1

Ответы на вопрос:

KOI228

Қазақ тiлi

4,8(3 оценок)

Морфология

Сөз құрамы

Түбір

Жұрнақ

Жалғау

Көптік жалғау

Тәуелдік жалғау

Септік жалғау

Жіктік жалғау

Сөз таптары

Зат есім

Сын есім

Сан есім

Есімдік

Етістік

Үстеу

Шылау

Еліктеу сөз

Одағай

Синтаксис

Сөз тіркесі

Сөйлем мүшелері

Бастауыш

Баяндауыш

Анықтауыш

Пысықтауыш

Толықтауыш

Синтаксис ( гр. σύνταξις - құру, тәртіп, амал-тәсіл ) - сөз тіркесі туралы, сөйлем туралы ғылым. Сөйлеу дағдысы бойынша сөздер өзара белгілі бір жүйемен тіркеседі. Сол тіркестердің де, сөйлемдердің де өз жүйелері, өз заңдары болады. Синтаксис сөйлеудің калыптасу ережелерін зерттейді. Қазақ тілінің синтаксисі грамматикалық ілім ретінде екі салада зерттеліп келеді: сөз тіркесінің синтаксисі, сөйлемнің синтаксисі. Соңғысы өз ішінен жай сөйлем синтаксисі, құрмалас сөйлем синтаксисі болып жіктеледі.

Синтаксистік байланыс — сөздерді түрліше грамматикалық тәсілдер арқылы мағыналық, формалық жақтарынан өзара байланысқа түсіретін, сөз тіркесін, сөйлем жүйесін кұрастыратын формалардың көрінісі. Сөздер негізінен бір-біріне бағынынқылық және тен дәрежеде қатынас жасау арқылы Синтаксистік байланысқа түседі. Синтаксистік байланыстың екі түрі қалыптаскан:

Синтетикалық байланыс — сөздердің қөсымшалар арқылы бір-біріне бағына байланысуы: жасымда ескермедім, өмірде кездесу, түсініп сөйлеу. Синтетикалық байланыс сабақтаса байланысу арқылы жүзеге асады.

Аналитикалық байланыс — сөздердің қосымшасыз, орын тәртібі, интонация арқылы тен дәрежеде байланысуы: темір пеш, ағаш курек, осы ауыл. Аналитикалық байланыс салаласа байланысу арқылы жүзеге асады.

Синтаксистік емес категориялар — жасалу формасы жағынан сөйлемдегі басқа формаларға тәуелді емес, яғни сөйлемдегі бір сөздің басқа сөздерге бағыныштылығы байқалмайтын лингвистикалық категориялар. Бұған, мысалы, сын есім шырайларын, етістіктің етіс түрлерін, зат есімдердің көпше түрін жаткызуға болады. Синтаксистік категорияларға қарама-қарсы құбылыс.

Синтаксистік категориялар — сөйлемдегі бір сөздің не форманың баска сөзге не формаға бағыныштылығын білдіретін лингвистикалық категориялар. Мысалы: зат есімнің септік жалғаулары, синтаксистік Жақ категориясы, байланыс түрлері т.б. Синтаксистік емес категорияларға қарама-қарсы құбылыс.

Синтаксистік қатынастар — синтаксистік құрылымдардың (сөз тіркестері, сөйлемдер) компоненттері арасындағы қатынастар. Синтаксистік қатынастар компоненттердің категориалды-семантикалық, грамматикалық қасиеттеріне негізделеді. Синтаксистік қатынастардың көп кездесетін түрлері предикативтік, атрибутив/атрибутивтік, объектілік, пысықтауыштық т. б. қатынастарға байланысты.

Синтаксистік құрылым — белгілі грамматикалық белгілердің негізінде бірлескен синтаксистік тілдік құралдардың тұтастығы. Синтаксистік құрылым атқаратын қызметінің сипатына қарай әртүрде кездеседі. Мысалы: сөзтіркесінің Синтаксистік құрылымы есімді немесе етістік тіркестерден әр түрлі жолдармен жасалса, жай сөйлемнің Синтаксистік құрылымы жеке сөздер мен синтагмалық топтардан жасалып, предикаттық, айқындауыштық немесе жақты, жақсыз, қыстырынды т. б. құрылымдарда көрінеді.

Синтаксистік мағына — синтаксистік категориялар мен құралдардын ішкі мазмұны. Сөйлемдегі, сөз тіркестеріндегі тіл құралдарының өзара байланысынан, қарым-қатынасынан туады. Мысалы: предикаттық (баяндауыштық) мағына, бастауыштық (тәуелсіз заттық) мағына, толықтауыштық (тәуелді заттық) мағына, аныктауыштық (заттың тәуелді белгісі) мағына, пысыктауыштық (белгінің белгісі) мағына т. б. түрде көрінеді.

Синтаксистік талдау — сөйлемді түрлеріне, сөз тіркестеріне, сөйлем мүшелеріне қарай талдау

Реши свою проблему, спроси otvet5GPT

Быстро
Мгновенный ответ на твой вопрос
Точно
Бот обладает знаниями во всех сферах
Бесплатно
Задай вопрос и получи ответ бесплатно

Задай свой вопрос

Популярно: Қазақ тiлi

Есть вопросы?

Как otvet5GPT работает?

otvet5GPT использует большую языковую модель вместе с базой данных GPT для обеспечения высококачественных образовательных результатов. otvet5GPT действует как доступный академический ресурс вне класса.
Сколько это стоит?

Проект находиться на стадии тестирования и все услуги бесплатны.
Могу ли я использовать otvet5GPT в школе?

Конечно! Нейросеть может помочь вам делать конспекты лекций, придумывать идеи в классе и многое другое!
В чем отличия от ChatGPT?

otvet5GPT черпает академические источники из собственной базы данных и предназначен специально для студентов. otvet5GPT также адаптируется к вашему стилю письма, предоставляя ряд образовательных инструментов, предназначенных для улучшения обучения.