2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР «Жануарлар әлемі мен өсімдіктер дүниесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау 1-тапсырма Мәтінді мұқият оқып, сұрақтарға жауап беріңіз. «Қызыл кітап» – қауіптің дабылы және тірі табиғатты сақтау үшін күрестің нышаны.1948 жылы дүниежүзінің ғалымдары халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. «Қызыл кітап» деген атауды ағылшын зерттеушісі Питер Скотт ұсынды. « Қызыл кітапқа» құлан, арқар, дуадақ, сонымен бірге барыс,аққу,бүркіт, бірқазан, тырна, қызыл қасқыр, жабайы қызғалдақ т.б.аңдар мен құстар, өсімдіктер кіреді. Бүгінгі күні Қазақстанның «Қызыл кітабына» балықтар, қосмекенділер, жорғалаушылар, құстар,сүтқоректілер, өсімдіктер енгізілді. « Қызыл кітапқа» жойылып кеткен жануарлар енгізілген. Олар: дронт,қанатсыз гагара, кезбе көгершін, мамонт. Жойылып кету қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер қорықтарда қорғалып, сақталады. Біздің табиғатымыз өте бай. Бірақ оның байлығы шексіз емес, сондықтан оларды қорғау, сақтау керек! Қазақстанда он қорық бар. Олар: Ақсу-Жабағылы, Барсакелмес, Үстірт, Наурызым, Қорғалжын, Батыс Алтай, Алматы, Марқакөл,Алакөл, Қаратау. 1. 3-абзацта не туралы айтылған? А) жануарлар жайлы кітап шығару туралы В) жануарлар дүниесі туралы С) табиғатта аз кездесетін жануарлар туралы Д) табиғатты қорғау туралы 2. «Қызыл кітапқа» енген жануарды белгілеңіз? А) арқар В) бірқазан С) қызғалдақ Д) тырна 3. Қай мақал-мәтел мәтіннің идеясына сәйкес келеді? А) Бұлақ болмаса, өзен болмас еді. В) Бір тал кессең, он тал ек. С) Табиғат – тал бесік. Д) Жердің көркі тал болар, елдің көркі мал болар. 2-тапсырма Мәтіннен негізгі ақпаратқа 1 сөйлем, қосымша ақпаратқа 1 сөйлем тауып жазыңыз. 3-тапсырма А.Төменде берілген мәтіндегі асты сызылған сөздердің синонимін, антонимін табыңыз. Ә. Осы мәтіннен омоним болатын сөздерді табыңыз. (Мысалы: бас , ... ) Ақ сексеуіл Ақ сексеуілдің ұшар басы ақшылдау болып келеді.Сексеуілдің ағашы өте мықты әрі ауыр болғандықтан, суға батып кетеді. Бұл - таскөмір беретіндей жылу бөле алатын бағалы отын. Тамырының ұзындығы 10 метрден асып жығылатын сексеуілдің жер бетіндегі діңі бес метрден асады. Оның ұзын әрі кеңінен тармақталған тамырлары сусымалы құмды торлап алып, оның қозғалысын тежейді. Осы себепті сексеуіл құмды тоқтатуға таптырмайтын өсімдік болып табылады. Шөлге төзімді, жас өркендерін қыста қой, түйе жақсы жейді. БЖБ КӨМЕК БЕРІҢІСШ

Павлодар облысы – электр және жылу өндірісіне, сазды топыраққа, мұнай өңдеу өнімдеріне, машина жасау, жеңіл және тамақ өнеркәсібіне, құрылыс заттарына бағытталған өзіндік көп салалы өнеркәсіптік кешені бар қазақстанның ірі индустриялды орталығы. металлургия өнеркәсібінің неғұрлым ірілері “қазақстан алюминийі ” ақ, “қазақстан электролиз зауыты” ақ, ақсу ферроқорытпа зауыты – тнк “казхром” ақ филиалы болып табылады. тау-кен өндірісі келесі кәсіпорындармен көрінеді: “богатырь аксес комір” жшс, “майкубен вест” жақ. облыста мұнай өнімдерін өңдеу бойынша республикадағы ірі кәсіпорындардың бірі – “павлодар мұнай өңдеу зауыты” ақ жұмыс атқарып жатыр. облыстың көп бөлігі жер шарының ұлы жазық даласы болып табылатын оңтүстік шегіндегі батыс-сібір жазығында жатыр. аймақтың оңтүстік-батыс бөлігінің бедері өте тартымды. жеткіліксіз өсімдігі бар сары-қоңыр түске боялған жартылай шөл қыр далада үлкен емес таулы - орманды оазисті байқауға болады. бұл қазақстандағы сұңғат бұрыштардың, демалыс және туристік орындарының, өңіндегі ертегіге саяхат орындарының бірі болып табылады.                       облыс құрамына үш қала кіреді: павлодар, екібастұз, ақсу, төрт поселке мен он ауылдық аудан. облыс орталығы – республиканың көне, әдемі қалаларының бірі павлодар қаласы, ол қазақстандағы ең ірі ертіс өзенінің жағасында орын алған. ақындар өлеңдеріне қосып айтқан қала кең даңғылдарымен, көшелерімен, көлеңкелі саябақтарымен, гүлзарларымен, фонтандарымен өзінің қонақтарын сүйсіндіреді, мұнда қай мезгілде болсын таза және жайлы.                    павлодар – солтүстік қазақстанның мәдениет пен өнерімен танылған орталығы. палодарлықтар өз халқының тарихы мен мәдени ескеркіштерін қасиеттеп қорғайды. мұражайлар, көрмелер, мәдениет жетістіктерінің тұсаукесерлері мұнда өте танымал және келушілерге бай. қаланың тарихы бай және оның ертеден келе жатқан мәдени дәстүрлері бар. павлодар ертіс өңірі - атақты ғылым, мәдениет және өнер қызметкерлерінің отаны болып табылады. мұнда қаныш сәтбаев, григорий потанин, әлкей марғұлан, сұлтанмахмұт торайғыров, шапық шөкин, жұмат шанин, мәшһүр жүсіп көпеев, дихан әбілев, шәкен айманов, жарылғапберді, жаяу мұса, иса байзақов, сәбит дөнентаев, павел васильев және тағы басқа тек облысты ғана емес,сонымен қатар республикаға танымал қайраткерлер туған. ертіс бойымен ақ жартасты жолақ сияқты біздің мейірімді, қонақжай қаламыз жайылып жатыр.                          екібастұз қаласы 2007 жылдың 12 маусымында өзінің елужылдық мерейтойын атап өтті. қаланың пайда болуы және тарихы екібастұздық тас көмір орнының байланысты. 1954 жылы алғашқы көмір алабы пайдалануға берілді. 1957 жылы қазақстан картасында жаңа қала екібастұз пайда болды. қазіргі уақытта қала және ауылдық аймақ халқы 140 мың құрайды. қалада бір жоғары оқу орны, жеті ссуз және кл, қырық төрт жалпы білім беру, бес спорттық, бір көркем және музыкалық мектептері, 28-ден аса қша, 40 емдік мекемелері жұмыс атқарады. мәдени – ағартушылық объектілеріне орталық қалалық кітапхана, құрамында 10 этномәдени орталықтар қызмет жасап жатқан достық үйі, қалалық мұражай, “өнер” орталық қалалық мәдениет сарайы, қалалық мәдениет және демалыс паркі “шахтер” жатады.                        ақсу қаласы (1993 жылға дейін - ермак) — павлодар облысының ертіс өзенінің сол жағалауында павлодар қаласының оңтүстігінде 50 шақырым жерде орналасқан. қала аумағы және оның ауылдық аймағы солтүстігінде – ақтоғай ауданымен, оңтүстігінде - баянауыл, май, лебяжі аудандарымен, батысында - павлодар ауданымен және шығысында екібастұз ауылдық аймағымен шекараласады.                    ақсудың тарихы екібастұз ауданының тас көмірі кені ашылуымен тығыз байланысты. 1897 жылы екібастұздан 109 шақырымдық темір жолының құрылысы басталды. воскресенск темір жолы болашақ қаланың аумағынан өтті. ертіспен қиылысқан жолда түрақ пайда болып, екі поселкі бастады: әкімшіліктік және жұмысшы. 1914 жылы жаңа ермак поселкісінің жоспары бекітілді. 1993 жылы 4 мамырда ермак қаласы ақсу қаласына өзгертілді. бірнеше жылдан кейін облыс әкімінің шешімімен 1997 жылғы 9 шілдеде ақсу ауданының аумағы ақсу қаласының шекарасына, ауылдық округтер мен қалқаман поселкісі ақсу қаласының әкімшілік қарамағына тапсырылды.                        қазіргі кездегі ақсу – бұл павлодар облысының өнеркәсіптік, ауыл шаруашылығы ған қала. қала тұрғындары 70 000 , ауыл тұрғындары 29 000 құрайды.                      қаланың өнеркәсіптік инфрақұрылымын екі кәсіпорын құрайды: ақсу ферроқорытпа зауыты мен еврозиаттық энергетикалық корпорация электр станциясы.                      2001 жылдан бері қала энергетиктерімен 5.580.7 миллион киловаттсағат электр энергиясы және 612.0 гекокалория жылу энергиясы өндірілді. 1962 жылдан бастап ферроқорытпа зауыты объектілерінің өнеркәсіптік құрылысы басталды.