ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҮЗІЛІС 19. Ребусты шеш. «Қала» сөзінен екі сөйлем құрап жаз. Ол
сөз бірінде – бастауыш, екіншісінде баяндауыш болсын,
30 "1
"
қар
29
аққала
Е: :.​

Жақты сөйлем   — бастауышы мен баяндауышы қиыса байланысқан жай сөйлемнің бір түрі. жақты сөйлемнің бастауышы болады немесе сөйлемнің мазмұнынан бастауышының қай сөз екенін табуға болады. жақты сөйлем үшке бөлінеді: 1)  арнаулы   жақты сөйлем (“мен оқиын. сіз тыңдаңыз”); 2)  ауыспалы   (ортақ) жақты сөйлем (“көп жасағаннан сұрама, көпті көргеннен сұра”); 3)  бастауышы белгісіз   жақты сөйлемнегізінен, 3-жақта айтылады. бастауышы қай сөз екені сөйлемнің мазмұнынан аңғарылады. (“біздің кезімізде отты шақпақ таспен тұтататын еді”). жақсыз сөйлем  — сөйлемдегі айтылар ой бастауыштан басқа сөйлем мүшелері арқылы берілетін жай сөйлемнің түрі. жақсыз сөйлемнің бастауышы болмайды, оның жоқ екені сол сөйлемнің баяндауышынан білінеді. мысалы, “қазилаға сәкенмен бірге жүруге тура келді”. жақсыз сөйлемнің баяндауышы бірнеше жолмен: барыс жалғаулы тұйық етістіктен кейін “бол”, “тура кел” деген көмекші сөздердің келуі арқылы (“бұдан бірдемелерді ойлап шығаруға болады”); “-ғы, -гі”, “-қы, -кі” жұрнақты қалау рай арқылы (“оның ештеңеге қарағысы келмейді”); атау я барыс септік жалғаулы тұйық етістікке, “керек”, “қажет” сөздері тіркесу арқылы (“енді бізге ауылдағы ң көңіл күйін білу керек”); тәуелдік жалғаулы тұйық етістікке “мүмкін”, “тиіс” сөздері тіркесу арқылы (“біздің баруымыз керек”); иұрақты сөз тіркестерінен (“оның ішек-сілесі қатты”. “мұртын кеспейді”) жасалады.