4. Көп нүктенің орнына қосымшаларды орфографиялық заңдылықтарды сақтап жазып, себебін түсіндіріңдер.
Өсімдіктердің қорғануы
«Шағатын» түкті жапырақтары өсімдіктер... аш жануарлар... қорғайды.
Қап-қатты жапырақтар... жануарлар шайнай алмайды. Тікенектері жануар-
лар... өздері... алшақ жүруге мәжбүр етеді. Кермек дәмі өсімдіктер... жа-
нуарлар... екінші рет жоламауы... кепіл болады.​

Объяснение:

1 өсімліктер мен аш жануарлар ды қорғайды қап қатты жапырақтарды шайнаи алмайды тікенектері мен өздерімен алшақ жүруге мәжбүр етеді кермек дәмі өсімдіктер мен жануарларды екінші рет жоламауы кепіл болады

Дәрумен  (витамин)–  мен  жануарлардың  тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар.  витамин (латынша vіta – тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері  николай лунин  салды. 1912 жылы поляк дәрігері  казимеж функ  сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді.витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. организмде үздіксіз жүріп жататын қ реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, әр түрлі ауруға шалдығады. ал витаминді (әсіресе, а және d витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның улануына (гипервитаминоз) соқтырады. ол көбінесе, жас жиі кездеседі. қазір барлық витаминдерді суда еритін витамин, майда еритін витамин және витамин тектес заттар деп бөледі. витаминнің мал үшін де маңызы зор. мал азығында витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. мал азығында а, д, е, к витаминдері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. мысалы, а витамині жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. малға қажетті витамин шөпте,  жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын,сәбіз,  қ  майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.витамин жетіспеушілік, авитаминоз – күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. егер үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, ағзаға, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа) ғана түсіп, ақуыз бен майлар аз түссе, ал көкөніс пен  жеміс-жидектер  мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік . сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. мысалы, құрамында  никотин  қышқылы (рр витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін. тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, ағзасын әлсіретеді. мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. оған  ауа райының  қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі,  гельминтоз, лямблиоз,тағыда басқа аурулар себеп болады. витамин жетіспеушілік болғанда ағзада зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. сондай-ақ, ң көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі,тағыда басқа жағдайларда ағзада витамин жетіспеушілік артады. мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап,  көкөніс  пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. витамин жетіспеушілік және  гиповитаминозжануарларда да болады. мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады,  төл  нашар өседі. мысалы, в витамині жетіспеген жағдайда  құсполиневритпен,  шошқа  пеллаграмен ауырады. d витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.