Әдеби эссе Шортанбай жырларындағы зар заманның белгілері​

Зар заман, зар заман,

Зарлап өткен бір заман.

Сөздің басы — бисмілла,

Біз айталық, сіз тыңда

Мұсылманның тарихын:

Төрт аяқты хайуан —

Бұ дүниенің жарығы.

Бағасы кеткен жігіттің

Бетінен алар зайыбы.

Бір алладан басқаның

Көпті қылған айыбы.

Кесапаттың кесірі

Келе ме деп керт басқа,

Сол себептен қорқамын!

Әуелгі қорлар зор болды,

Сондай зорлар қор болды,

Әуелгі барлар жоқ болды,

Сондай жоқтар тоқ болды,

Жөн білмеген жамандар

Ел билеген бек болды,

Көтере алмай билігін,

Ұласқан үлкен кек болды,

Ниетіне қазақтың

Тым - ақ тәуір еп болды —

Заманақыр болар деп,

Сол себептен қорқамын!

Қыс көбейді — жаз аз боп,

Бай таусылды — мал аз боп,

Ағайыны көре алмай,

Атаға бала араз боп.

Әр нәрсенің болжалы

Келе жатыр жақындап.

Ағашты тауға үй салып,

Алды кәпір ақында,

Елді еркіне қоймады

Буыршындай тақымдап.

Дуан басы, болыс тұр

Кәпірдің сөзін мақұлдап,

Бейшараның пұлы жоқ,

Қорыққаннан қақылдап.

Жарысқа кірген жақсылар,

Аша алмассың көзің деп,

Сол себепті қорқамын!

Елге егін жайылды,

Байға қоңсы жоламас.

Алдап-арбап жүрем деп,

Өз тілегін тілемес.

Арам сулы балаға

Атаның сөзі ұнамас.

Заманақыр боларда

Алуан-алуан жан шықты,

Қайыры жоқ бай шықты.

Сауып ішер сүті жоқ,

Мініп көрер күші жоқ,

Ақша деген мал шықты.

Жарлы - кедей жоқ десек,

Қорлықпенен күн өтер.

Таңда махшар күн туса,

Таразыны аударар

Жаһаннам деген дозақта.

Шайтан болар жолдасы,

Құбыласын білмей құл,

Сонда тартар жазасын.

Кешірмейді құдайым

Бес намаздың қазасын.

Құрт-құмырсқа жиылып,

Сонда алады мазасын.

Жаһаннамның белгісі —

Жалғанға болар расың.

Мұқым қылмай құдайым

Ол залымның тау басып.

Сақта құдай солардан,

Сол себепті қорқамын!

Байлар ұрлық қылады,

Көзіне малы көрінбей,

Билер жейді параны

Сақтап қойған сүрін.

Заманың сенің құбылды

Текеметтің түріндей.

Ойлағаны жамандық,

Жарадан аққан іркіл.

Жеті жұрт кеткен қожадан,

Сен тұрмайсың бүлінбей.

Қазақ ұлы жиылып,

Құдайыңа сыйынып,

Қондыгерге хат жазып,

Кешіктірмей дат жазып,

Өлместің де қамын қыл,

Басың сотқа ілінбей.

Бұл кезең әдебиетін зерттеуге алғашқылардың бірі болып қалам тартқан ұлт көсемдерінің бірі, ағартушы-ғалым Ахмет Байтұрсынұлы. Оның «Зар заман» әдебиетіне қатысын екі түрлі бағытта қарастырамыз. Бірінші, «Зар заман» әдебиетіндегі азаттық идеясының Алаш идеясымен, оның ішінде А.Байтұрсынұлы шығармаларындағы ұлттық рухпен өзара байланыстылығы, екінші,«Әдебиет танытқыш» еңбегіндегі «Зар заман» әдебиеті өкілдерінің шығармаларының көрініс табуы тұрғысынан айтуға болады.

Объяснение:

поставь лайк и оценку