– Кекілін қара-ей, өзінің, жаман әліне қарамай, – деп қағытып өтті Есікбай. Біз күлкіміз келмесе де оның сөзіне қошемет білдіріп сықылықтай күлдік. Жаңа келген бала қызараңдап теріс айналып кетті. – Ә... Мен білдім, – деді Садық мақтана дауыстап. Онан соң әлгі баланың алдын орай өтіп: – Ей, бала, сендер кеше көшіп келдіңдер ғой, ә? Қоңыр сиырларың бар ғой, ә? – деді.
– Иә, – деді томсырайып тұрған бала оның сөзіне күлімсіреп. – Қоңыр сиырымыз бар.
– Атың кім?
– Аян.
Біз, бәріміз, тегіс ұмытып қалмайық дегендей: «Аян, Аян»... – деп күбірлесе қайталап қойдық.
– Жүр, жолдас боламыз, – деді Садық оның аппақ білегінен қап-қара қолымен ұстай алып. Аян оның қолына қарады да қызараңдап тұрып, ақырындап білегін босатты.
– Сендер жақ ыстық екен. Суға түспей қалай шыдайсыңдар? – деді.
– Түсеміз. Анау арада тоспа бар. Жүр, түсейік. Суы во!.. – деп Садық ауылдың жоғарғы жағындағы шұңқыр-тоспаны жерге сыйғызбай мақтай жөнелді.
– Мен судың астында алпысқа дейін санап жата аламын, – деп бөсті Садық.
– Менің де мынадай ақ көйлегім бар. Үлкен сандықта жатыр, апам кигізбейді, – деді көп үндемейтін Қосым тырнауық та.
Қосым төбелескенде ылғи баж етіп кеп бетті тырнайтын, сондықтан оны тырнауық дейтінбіз, өзінен көп балалар қорқатын. Оған тек Есікбай ғана тік келуші еді. Қазір де ол:
– Ой, кетші ары, тырнауық мысық. Сенің үйіңде алтын барын да білеміз, – деп ентелеп келе жатқан Қосымды көкірегінен итеріп жіберді.

«Жусан иісі» повесі
Бала қызараңдап теріс айналып кетті. Кімге қатысты айтылған? *
Берікбай
Садық
Аят
Қосым
Аян
Мәтінде асты сызылған тіркестің мағынасына сай келетін фразеологизмді таңдаңыз. *
Езу тарту
Жең ұшынан жалғасу
Мәз болу
Пұшайман болу
Шашбауын көтеру
Диалогке жалпы саны қанша бала қатысты? *
2
7
5
4
3
Оған тек Есікбай ғана тік келуші еді. Төмендегі тіркестердің қайсысы қарамен ерекшеленіп берілген тіркестің мағынасын дұрыс ашады? *
қарсы келуші еді
тең келуші еді
сай келуші еді
кедергі жасаушы еді
бөгет болушы еді
Үзіндіге ат қоятын болсақ, негізгі идеясына қай атау сай келеді? *
Мақтаныш
Кім күшті?
Танысу
Есікбайдың ерлігі
Суға түсу

тяжело будет

Объяснение:

xiii-xiv ғасырлардан бастап жырланып, xix ғасырдың ортасында қағазға түскен қазақ халқының  лиро-эпостық жыры.

поэма сыбанбай, бекбау,  жанақ,  шөже  ақындардың орындауында ауызша таралған. 20-ға жуық нұсқасының ішінен ең белгілісі - жанақтың нұсқасы. алғаш ел арасынан жинап, хатқа түсіргендер: г.саблуков (1830), ғ.дербісалин (1834), а.фролов (1841),  шоқан уәлиханов  (1856). жырдың мазмұнын м.путинцев орыс тіліне аударып бастырды (1856), кейін в.радлов "түркі тайпаларының халық әдебиеті үлгілері" жинағының 3-томына еңгізді (1870).

сюжеті

жыр сарыбай мен қарабайдың аң аулап жүріп құда болып, қозы мен баянды күні бұрын атастыруынан басталады. сол кезде аң аулап жүріп, ұлды болғанын естіген сарыбай, көре алмай қаза табады. атастырылып қойған қозы мен баян, жүздерін көрмегенімен бір-біріне ғашық болады. уақыт өте келе сараң қарабай қызын жетім ұлға бергісі келмей, бір кезде отарын жұттан құтқарған, жергілікті палуан қодарға ұзатпақшы болады. қос ғашықтың арасына тосқауыл болған қодар, айласын асырып, зұлымдықпен қозының басын алады. қайғыдан қабырғасы қайысқан баян, өш алу үшін қулыққа көшеді. ол қодарға өзіне құдықтан су алып берсе, күйеуге шығатынын айтады. алданған қодар баянның шашынан ұстап, құдықтың түбіне түсе бергенде, айлакер қыз бұрымын кесіп тастайды: қодар түпсіз тұңғиыққа құлап қаза табады. сөйтіп қозының кегі қайтарылады. батыр қыз ғашығының күмбезіне келіп, өзіне қанжар салып қол жұмсайды.

жырдың негізгі идеясы

«қозы көрпеш - баян сұлу» поэмасының негізгі идеялық-мазмұны сол дәуірдегі жастардың сүйіп қосылуын арман еткен тілек-мүдделерді қамтиды. әуелде поэманың идеялық бір сабағы жесір дауымен байланысты болғанға ұқсайды. «жесір ерден кетсе де, елден кетпейді» деген пікірді де сабақтастырған. кейін ол жақтары көмескіленіп, сүйіспендік мәселесі негізгі орын алып, оқиға тек сол тақырыптың айналасына ғана шоғырланып, басқа жайттар тек соны дәлелдеуге жарарлық дәрежеде қалған. поэманы оқыған ң мақсаттарына жете алмай, өмірден арманда өткен екі жасты аяйтыны да, олардың қосылуына көлденең тұрған қарабай мен қодарға қарғыс айтатындығы да сондықтан. жырда  айтыс, тұрмыс-салт жырлары:   естірту,  жоқтау,  қоштасу, т.б. кеңінен қолданылады. сыбанбай, бекбау,  жанақ,  шөже, т.б. ақындар әр кезде дастан оқиғасын өздерінше жырлаған.