Казтуган жырыу

миниздеме​

Қазтуған Сүйінішұлы (XVII ғасыр) - мырза, батыр, жырау. Халық арасында Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен айтулы жорық жырауы.

Қазтуған жырау

Қазтуған жырау ноғайдың Едисан ордасының билеушісі Сүйініш мырзаның ұлы. Сүйініш мырзаның Қазтуғаннан басқа Азамат және Әдіжі атты тағы екі ұлы болған. Оның арғы ата-бабалары Ноғай Ордасының билеушілері еді. Әкесі Сүйініш Абдол­лаұлы Еділ бойында өмір сүрген, кейін Қобан жаққа өтіп кеткен. XVII ғасырдың екінші жарты­сын­да жазылған орыс деректерінде Сүйініш мырзаның аты жиі айтылады. Ресей мем­лекеттік архивінің көне актілер жө­ніндегі бөлімі­нің «Ноғай істері» қорында Сүйініш мырзаның және ноғай ұлы­сының 1660 жылдарға дейінгі де­рек­тері сақталған. Қазтуғанның шежіресі былайша таратылады: Едіге би - Нұраддин - Уаққас - Мұса - Ысмайыл би - Дінбай би - Тінікей - Абдолла - Сүйініш - Қазтуған. Қазтуғанның есімі алғаш рет тарих беттерінде 1673 жылы аталады. Орыс деректерінде оның есімі Тоған деп көрсетілген. Осы жылы қалмақ би­леушісі Аюке хан өзінің бірнеше тайшысымен бірге Астрахан басшы­ла­ры­ның алдына барып, орыс-қалмақ ке­­­лісіміне қол қойып, аманат са­ра­йын­дағы ноғайдың жас мырзасын бо­са­туды сұраған. Қалмақ тайшылары мұндай қадамға едисан ноғайлары­ның мырзасы Сүйініштің сұрауы бойынша барған болатын. Олар Сүйініштің патша алдын­да­­ғы абыройлы істерін еске салды. Алай­да, бұл сұрақтың жауабын Астрахан билігі емес, Мәскеудегі патшаның өзі беру керек еді. Осы кезде іске қабар­дин кінәзі К.М. Черкасский араласып, соңғы шешімді ұлық патшаның өзі ха­бар­лайтынын айтып, қалмақ делега­циясын жылы шыраймен шығарып салады. Қазтуған 1696 жылы ұзақ жылдар бойы Қалмақ хандығына тәуелді болған Едисан ұлысын бастап, Еділ бойынан Қырым хандығына тиесілі Қобанға көшіп кетеді. Қазтуғанның есімі соңғы рет 1698 жылғы деректе аталады. Онда Едисан ордасының мырзалары Тоған мен Гидемирдің Қобанның сол жағалауында орын алған жұтқа байланысты Мәскеуге Бейшім аға бастаған елшілікті жібергені жазылған.

в начале восемнадцатого века для кандидатов в депутаты парламента существовал высокий имущественный ценз. в целом избирательным правом пользовались лишь 5 % населения. система голосования была открытой.

между тори и вигами велась активная борьба. видными лидерами партийных группировок в парламенте были герцог мальборо (виги) и боллинг брок (тори, виконт).

основным соперником была франция. в ходе войны за испанское наследство (1700 – 1713) получила гибралтар, остров минор в средиземном море, земли по гудзонову заливу. тем самым свои позиции в мире. еще больших успехов она добилась в ходе семилетней войны (1756 – 1763). по парижскому миру (1763 год) получила канаду (бывшая французская колония), флориду, все земли к востоку от миссисипи, а также часть индии. таким образом, стала господствующей в европе и в мире страной.

в 60-е годы (18 век) в начинается промышленный переворот, то есть мануфактура превращается в фабрику (применяются машины). джеймс уатт изобрел паровой двигатель. была усовершенствована техника прядения и ткачества - механик джон кей изобрел летающий челнок, картрайт - механический ткацкий станок, харгвис – прялку «дженни» (назвал в честь своей дочери).

производство труда выросло, вследствие чего разорилось много ремесленников, потеряли работу многие рабочие мануфактур. рабочие думали, что именно машины виноваты в их несчастьях. в появились «ломатели машин» - луддиты (нед лудд - первым догадался сломать машину).

когда во франции произошла революция (1789 год), выступила лидером борьбы против революционной франции. было 7 коалиционных войн против франции, участвовала во всех войнах. флот подверг блокаде французские порты, перехватывались все французские суда. под командованием адмирала нельсона одержали ряд побед над французами (погиб в битве при трафальгаре в 1805 году). на суше победу одержали французы под командованием наполеона.

последнюю победу над наполеоном одержали в битве при ватерлоо (июнь 1815 года). участвовали наполеон со стороны французов, герцог веллингтон со стороны , немцы под командованием блюхера. битва шла 3 дня. итог: разгром наполеоновской армии. победа закрепила торгово-промышленную гегемонию , ее превосходство на морях. с этого времени становится владычицей морей.

великобритания в первой половине 19 века

в 1800 году вступил в действие акт об унии с ирландией. с этого времени государство стало называться объединенное королевство великобритании и ирландии. (в 1921 году большая часть ирландии получила независимость, но самая развитая ее часть, северная, осталась за ; таким образом, государство стало называться объединенное королевство великобритании и северной ирландии).

в первой половине 19 века в завершился промышленный переворот. стала первой в мире индустриальной страной. 80 % населения жило в городах. в 1807 году в уэльсе появилась первая в мире железная дорога.

на фоне успехов пережитком выглядела избирательная система, сохранившаяся с 13 века. в 1820-е годы в стране развернулось движение за реформу. в 1831 году виги внесли законопроект о реформе, где предлагалось уничтожить «гнилые местечки» - населенные пункты, где почти или вовсе не было населения, но по традиции оттуда направлялось в парламент 2 депутата; предоставить избирательные права нанимателям домов; создать новые избирательные права. развернулась борьба между вигами и .

в 1832 году закон вступил в силу, количество избирателей увеличилось в 3 раза. землевладельческая демократия лишилась влияния на палату общин. к политическому руководству страной пришла промышленная буржуазия.