Шаңырақ дегеніміз не​

шанырак киыз уйдын тобесындегы донгелек шенбер

Шаңырақ қазақ халқының күнделікті тіршілігінде, мәдени өмірінде ерекше орынға ие болуымен қатар, ол ұлттық санамызда сан түрлі қырынан танылып, тілімізде де өзіндік көрініс тауып келеді. Негізінен, тілдік ұжым шаңырақты ең алдымен киіз үйдің құрылымдық бөлігі ретінде қабылдап, одан соң ақиқат дүниені, қоршаған ортаны тану арқылы оған жақын мағыналармен байланыстырып танымдық, тілдік тұрғыда бейнелейді. Шаңырақ – 1. этн. киіз үйдің уықтарын біріктіріп ұстап тұратын күлдіреуіштері бар дөңгелек шеңбер; 2. ауыс. Өзінің туған тұрғын үйі; 3. ауыс. Орда, мекен; 4. ауыс. Әулет, үрім-бұтақ; 5. ауыс. Отбасы, жанұя (ҚС, 1390 б.). Ә.Нұрмағамбетов бұл сөздің «түпкі тегі моңғол тілдерінен деп жобалаймыз. Жазба моңғол тілінде – «чағарығ», қазіргі моңғолдарда – «цагариг», буряттарда «сахариг» тұлғалары біздегі «шеңбер», «құрсау» орнына жұмсалады» дей келе, «моңғолдардағы осы тұлға басқа түркі тілдеріне өткенде шеңбер қалпындағы заттарға атау болып тағылғандығын мына бір деректер анықтайды: якут тілінде «күмбез» мағынасын «чампырық» тұлғасы берсе, бізде киіз үй жабдығының бірі – шаңырақ. 

Сәл аялдап, тағзым етпей бұл алаңнан өтпең желтоқсанда ызғырықтан тiтiркенiп көк пен бел, бұл жер, қалқам, асқақ рух жарылысы өткен жер, қайта оянған ұлт намысы қызыл қанға бөккен жер, ерте есейген ару қызды шаштан сүйреп, тепкен жер, жатты мұнда естен танып, күзге айналған кө алаң шетiн қоршап тұрған шыршаларға ала көк, жас бүлдiршiн, сезiмiңдi жанар етiп қарап өт. сол арадан сатқындық та елестейдi қара бет, қара беттiң көбi бүгiн дара тұлға, дара бет. жас бүлдiршiн, мұз құрсанған шыршаларға қарап өт, заманыңның жеңiсi мен жеңiлiсiн санап өт. ұлттың бағы жанар ма екен хас тұлпары, нары жоқ, ал бiреулер намысы жоқ, жiгер, қауқар, қары жоқ кемсiтпекшi "желтоқсанның жалаң аяқтары" деп. жоқ! кешегi сын сағатта көкiрегiнде жанып от, тұрған солар аяз сорған қызыл беттiң ары боп, дәуiрiнiң тауығына шашылмаған тары боп. тiрлiктегi әр iсiңнiң жаңғырығы болады, бұл табиғи жасырын заң өзгерiссiз қалады, сол заңға сай сенi бақыт не сор iздеп табады. дүниенi дүр сiлкiнткен жас толқынның саналы даңқын ешкiм, ешкiм бүркей алмас. оны да еске салады, желтоқсанның бас алаңы,қайсар рух алаңы