Fjk123cg

29.08.2021 17:06

Қазақ тiлi

Есть ответ 👍

515. Көшпенділердің уақыт пен өлшемді анықтау белгілері
1.
Оқылым
Мотінді оқып, сұрақтарға жауап беріңдер. Екінші азат жолдағы уакыт өлшемдеріне
түсінік беріп көріңдер,
Уақытты анықтау
Халық уақытты анықтауда өзіндік бай тәжірибе жинақтап, оны қолда-
аудың соті мен жолдарын және соған лайықты сөз өрнектерін де таба білді.
Жылды, тоқсайды, айды, аштаны, тәулікті бөлудің шаруашылыққа сай реті
мен ыңғайын да ойластырған. Мерзім, мезгіл өлшемдеріне келгенде, қазақ
тілі атауларға бай. Қыс, көктем, ясаз, күз – мезгіл өлшемдеріне жатады. Мер-
аім өлшемдері: бір сәт, қас қағым, ә дегенше (1 секунд), сүт пісірім (5-10 мин),
бие сауым (1,5 сағат), ет пісірім (2,5-3 сағат), бір күн, бір түн (тәулік), апта
(7 күн), ай (30–31 күн), тоқсан (3 ай), жыл (365 күн) немесе 12 ай, ғасыр
(100 жыл). Адам өмірі де жаспен (1 жыл), мүшелмен (12 ясас) есептеліп, бір
мүшел (13 жас), екі мүшел (25 жас), үш мүшел (37 жас) төрт мүшел (49 жас)
болып бөлінеді.
Уақыт мезгілдерін анықтауда халық теңеулері мен өлшемдері әрі қызық,
әрі анық, әрі түрге де өте бай. Мысалы: елең-алаң, қүланиек, таң сәрі, құлқын
сөрі, таң бозара, алагеуім, таң біліне, таң ата, күн шыға, күн қызара, күн іқыза,
күн көтеріле, күн арқан бойы көтеріле, түске жақын, тал түс, шаңқай түс,
соске түс, түс ауа, түс қайта, бесін, екiндi, кеш, күн бата, ымырт, іңір, алақ-
сапақ, намаздыгер, ақшам, бейуақыт, қас қарал, ай туа, түн ортасы, жүлдыз
сене, т.б. Мұнан тек уақыт шамасы ғана емес, халқымыздың таным-түсінігі,
әр істің байыбына терең бойлауы, бағдарлауы, тіл қабілетінің жоғары тұрганы
байқалады. Мезгілді күндіз көлеңкеге, түнде жұлдызга қарап анықтаған.
(«Қазақстан» энциклопедиясынан)​