Үйге тапсырма: 4. «Кім тапқыр?».
1. Абайдың қарасөз жазудағы мақсаты не?
2. Қарасөз деген не?
3. Абайдың қарасөздерінің тақырыптары?
4. Қарасөздерінің ерекшеліктерін атаңдар.
5. Абайдың қарасөздерін зерттеген, шет тілдеріне аударған кімдер?
6. Қандай нақыл сөздерін білесің.
298
473
Ответы на вопрос:
«ата салтың – халықтық қалпың» демекші, өз жұртының қадір – қасиетінен мәлімет беретін ғұрып қасиетпен, оған мейлінше құрметпен қарау – ұлтымызға, елдігімізге сын. тындар құлаққа, көрер көзге, сезінер жүрекке танымал, басқа елдерде жоқ дәстүр өрнектері, ортақ мұралары, тұрмыс – тіршілігіндегі керемет салт – ғұрпы мақтаныш сезімін тудырып, жұртшылықты жалпы отаншылық пен елжандылыққа тәрбиелеуде маңызды міндет атқармақ. той малы той малы (дәстүр). «жүз жылқы той малына кетіпті» (м.ж.көпеев). келін алуға келген қадірлі құдалар ел дәстүр салты бойынша сән салтанатымен, жөн жосығымен келіп түседі. бұл жолдың кәде жоралары да көп болады. соның ішінде ең басты кәдесінің бірі осы топқа арнайы әкелген « той малы» деп аталатын жолды дәстүр. бұған әр құда өз дәулеті мен шамасына қарай жылқы немесе бірнеше қой әкеледі. күйеудің абырой, беделі осы кәдеге де байланысты болады. бұған қымбат мата, бұйым, жеміс, қант, шәй да қосылады. әкелген мал арқылы құдалар қыз әкесінен, атасынан немесе сол ауылдағы жолы үлкен ақсақалдан бата тілейді. батадан кейін әлгі мал сойылып, тойға жиналғандар одан ауыз тиеді. той малы толымсыз болса қыз жеңгелері құдалардың бетіне басады. сондықтан да «той малының» мүшесі түгел әрі семіз болуы қатты қадағаланады. күйеуаяқ күйеуаяқ (ғұрып). жігіт қалыңдығын алғаннан кейін әдеп бойынша енесін қошаметпен өз үйіне апарып салады. ата енесі күйеу ірі мал атайды. мұны «күйеуаяқ» дейді. түйемұрындық түйемұрындық (ғұрып). ұзатылып жатқан келіншек көшінің жолында отырған ауылдың (жастары, әйелдері) керуен атының ноқтасынан, не түйесінің бұйдасынан ұстап тұрып сұрайтын кәдесі. қыз анасы оларға кәдесін жасайды, кәде алған риза болып, бақыт тілеп батасын беріп, жол болсын айтады. қыз қашар «қыз қашар» (дәстүр). «былайша қыз қашар дәстүрін өткізетін үйді «болыс үй» дейтін көрінеді». (х.арғынбаев). күйеудің келуін «ұрын келу» десе, қыздың атастырылған күйеуін көруі «қыз қашар» дейді. бұл «ұрын тойы» өтетін күні болады. «ұрын той» жастар үшін көңілді, думанды тойлардың бірі. бұған жас жеңгелер мен жастар қатынасады. күйеуден алынатын «қол ұстатар», «шаш сипатар», «қыз құшақтар», «арқа жатар», «көрпе қимылдатар» тағы сол сияқты кәделер осы жолы беріледі. екі жастың бірін бірі көріп, тілдесуі де осы тойда болады. екеуі де бірін бірі ұнатып, қалыңдық жігітке қыз белгісі орамалын және оның іні қарындастарына да түрлі сыйлықтар береді. күйеу ұрын барғаннан кейін құдалық бұзылатын болса қазақ заңында өте ауыр іс. үлкен дауға кетеді. күйеу себепсіз бас тартса бұрынғы берілген мал қайтарылмайды және айып салынады. батаны қыз жағы бұзатын болса қалың мал толық қайтарылады әрі айып төлейді. құйрық бауыр «құйрық бауыр» (салт). «құйрық бауыр жедің бе, құда болдым дедің бе» (мәтел). бұл құдалық дәстүр рәсімі болғанмен ұлт салт дәстүрінде орны бөлек жай. екі жақ келісіп құда болған жағдайда оларға «құйрық бауыр» арнаулы сый әкеледі. әкелуші әйел «бауырдай жақын, құйрықтай тәтті болыңдар» деп тілек білдіреді. одан барлық құдалар ауыз тиеді. құйрық бауыр қазақ дәстүрінде құда болудың заңды белгісі құжат болып бекітілген. құдалық дәстүр және оған сәйкес әдет ғұрыптар әдетте әзіл қалжыңсыз, ойын сауықсыз өтпейтіндігі әркімге белгілі. сондай ақ осы «құйрық бауыр» салтында да қалжың өлеңдер мен қағытпалар да айтылмай қалмайды. құда, құда дейсің ау, әй, құйрық бауыр жейсің ау, әй, құйрық бауыр жемесең, несіне құда дейсің ау, әй. әр елде, әр ауылда әр салт дәстүрдің осындай өзіндік әуендері мен ән жырлары да болған. ауыз әдебиетіндегі тұрмыс салт жырлардың мұндай үлгілерінің көпшілігі ұмытылуға айналған. дегенмен ел ішінен оның бірнеше жақсы түрлерін әлі де табуға болады. күйеу киімі күйеу киімі (салт). «әкесі күйеу, шешесі қалыңдық болмаған ба? » деп бізді мінейді. ки! деп аттанар жерде абайға жаңағы күйеу міндетті түрде «күйеу киімін» киюге тиіс. алдынан шыққан жеңгелер мен жас қыз келіншектер күйеуді киімінен танып алады. сондықтан күйеу басқа жігіттерден салт бойынша ерекше киінеді. бөркіне үкі тағып, қызыл шапан, биік өкше етік киеді. бөркін көзіне түсіріп төмен қарап, кішілік көрсетіп тұрмаса айып төлейді немесе сөзге, күлкіге ұшырайды. сол бетімен қыз келіншектердің ортасына түскен күйеу небір азапты әзіл қалжыңға төзеді. оның мінген атын «күйеу атымен күл тасы» дегендей ауыл мініп алып қызыққа бөленеді. бұл да ауыл салты.
Реши свою проблему, спроси otvet5GPT
-
Быстро
Мгновенный ответ на твой вопрос -
Точно
Бот обладает знаниями во всех сферах -
Бесплатно
Задай вопрос и получи ответ бесплатно
Популярно: Қазақ тiлi
-
karonkol15.08.2021 23:52
-
ПРОКОФИЙ200508.08.2022 01:54
-
vikagalcenko402.12.2021 11:28
-
228Cracker22813.04.2023 17:53
-
Машуля179015.02.2023 13:27
-
7693814.12.2022 16:29
-
дарья3ви13.01.2020 20:03
-
ooo2913.12.2022 16:10
-
метрон04.06.2020 03:14
-
reki4526.07.2020 23:45
Есть вопросы?
-
Как otvet5GPT работает?
otvet5GPT использует большую языковую модель вместе с базой данных GPT для обеспечения высококачественных образовательных результатов. otvet5GPT действует как доступный академический ресурс вне класса. -
Сколько это стоит?
Проект находиться на стадии тестирования и все услуги бесплатны. -
Могу ли я использовать otvet5GPT в школе?
Конечно! Нейросеть может помочь вам делать конспекты лекций, придумывать идеи в классе и многое другое! -
В чем отличия от ChatGPT?
otvet5GPT черпает академические источники из собственной базы данных и предназначен специально для студентов. otvet5GPT также адаптируется к вашему стилю письма, предоставляя ряд образовательных инструментов, предназначенных для улучшения обучения.