Бөлім «Қазақстанның айтыс өнері мен сөз мәдениеті»,

«Қазақстан – Байқоңыр - Ғарыш»

Білім алушы: Күні: Сыныбы: 8 «В»

Оқу мақсаты 8.3.2.1 Публицистикалық стильдің (мақала, интервью, қысқа очерк, жолдаулар) тілдік ерекшеліктері арқылы мәтіндердің жанрын анықтау

8.4.1.1 Мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала, пікір, интервью жазу

Бағалау критерийі Білім алушы

• Мәтіндегі (мақала, интервью, қысқа очерк, жолдаулар) жанрға қатысты ерекшелікті анықтайды

• Шағын мақала, пікір, интервью жазуда жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтайды

Тапсырма Мәтіндерді оқып, жанрлық ерекшеліктеріне талдау жасаңыз.

Бабаларымыз ежелден «Өнер алды – қызыл тіл» деп сөз өнерін аса жоғары бағалаған. Ақындар сөз сайысы кезінде жеңіске жетудің жолын іздеп, нақты дәлелдер келтіріп, сөзбен жеңген.

Айтыста ақындардың импровизациясы, логикасы мен дәлелінің күштілігі анық байқалуы тиіс. Сөз өнерінің, образды, көркем ойлардың тілдік көрінісін айтыс өлеңдерінен көреміз.

Ақындар тіліндегі көркем құралдарының бірі – мақал-мәтелдер. Мақал-мәтелдердің көпшілігі игі қасиеттерге үндеу, уағыздау сипатында болады. Мақал-мәтелдердің ерекшелігі – мазмұны терең, аз сөзбен көп мағына береді және көпшілігі есте тез сақталады. Айтыс өлеңдеріндегі мақал-мәтелдер тілдің эстетикалық қызметін күшейтіп, өлең сөзді әсерлі етеді. Ал қанатты сөздер мен мақал-мәтелдер әдеби тілімізді байытуға қосқан айтыс ақындарының үлесі екендігін көрсетеді.

1. Мәтіннің жанры ___________________________________

2. Мәтіннің жанрына тән 2 ерекшелікті белгілеңіз.

А) кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімдер қамтылады

В) өзекті мәселе талқыланып, автор көзқарасы жазылады

С) көтерілген мәселе диалог түрінде жазылады

D) шығарманың тіл ерекшелігі, көркем тәсілдері жазылады

Е) оқиғаларды, талдап-бағалайды, оқырмандарға түсіндіреді

3. Өзіңіз таңдаған айтыскер ақынның бірімен сұхбат мәтінін жазыңыз.

​

              биік шың, шырша — таулардың көркі, байлығы, ұмытар мұнда келгендер мұң мен қайғыны. делебең қозып тұрасың елтіп бұл жерде жарқырап жатқан шақырып мұздың айдыны. (ақұштап бақтыгереева, «медеу»)                                                                     жалпы,мұз айдынға  «медеу» деген атау қалай қойылды деген сауал туындайтыны анық.  тарихшылардың сөзіне сенсек, мұз айдын орналасқан шатқалға қазаққа танымал шапырашты пусырман батырдың ұлы медеудің есімі берілсе керек.  медеу пұсырманұлы өз заманында верный уезіндегі кіші алматы болысын басқарыпты. «медеу» мұз айдыны теңіз деңгейінен  1691 метр биіктікте орналасқан. талай тарихи сәттердің куәсі болған алып мұз айдында коньки, хоккей, мәнерлеп сырғанау бәсекелері өткізілген. ал азия ойындарында біз «медеу» төрінен допты хоккей бәсекесін тамашалаймыз.  «медеу» 1975 жылдан бастап коньки спортынан әлем чемпионаты, әлем кубогы, ксро біріншілігі сынды ірі жарыстарды  қабылдай бастады. «рекордтар ұстаханасы» саналатын   «медеу» мұз айдынында 120 әлем рекорды тіркеліпті. коньки спортының үздіктері евгения куликова, эрик хайден, валерий муратов және норвегиялық стен стенсеннің әлемдік рекордтары «медеудің» еншісінде. мұз айдында 200ден астам ксро рекорды дүниеге келді. сондай-ақ норвегия,  жапония, германия. польша елдерінің ұлттық рекордтары   тіркелді. тіпті әлемге танымал «давос», «инцель» мұз айдындарында осыншама көлемде рекорд тіркелмепті. халықаралық коньки федерациясының сексенінші жылдардағы бас хатшысы георг хеслердің бастамасымен  «медеу»  әлемдегі үздік мұз айдындардың қатарына қосылды. ал танымал француз архитекторы  шаппи лоранның өзі «медеудің» құрылысына жоғары баға берді. бүгінде «медеудің» жаңа тынысы ашылып, күрделі жөндеу жұмысы жасалды.                       «алғашында кеңес елі «медеуді» қырғызстан елінде салуды жоспарлаған. бірақ дінмұхамед қонаевтың араласуымен мұз айдын алматыда салуға шешім шығарылды. министрлер кеңесі алғашында құрылыс жұмысына 1 миллион рубль қарастырған. бірақ қонаевтың араласуымен 14 миллион рубль бөлінді. мұз айдынды салуға  3000 астам құрылысшы қатысты.  «медеудің» қ орналасуы, саф ауасы, самал желі ерекше. қазақтың байқоңырынан ғарышқа ң тұңғыш ұшуы сияқты «медеуде» алғашқы әлемдік рекордтардың бірі тіркелді. сондықтан, сан жылдар өтсе де «медеу» тарихында мәңгі қалады »