Хандық билік тиесілі хан ұрпағы саналатын төре сұлтан тұқымы

Объяснение:Қазақ хандығының қалыптасуы. Ортағасырлық дерек көздерінде Ханның кейбір кездері ғана шексіз билікке ие болғандығы айтылады. Кейде олар әулеттің басқа мүшесімен билігін бөлісіп отырды. Өз билігінің қандай дәрежеде болуы ең алдымен Ханның жеке басындағы қасиеттеріне тікелей байланысты еді. Дерек көздерінде билеушілер екі топқа бөлінеді: біріншілері — үлгілі, атақ-даңқымен еліне елеулі болғандар (Хайду, Мұхаммед Шайбани, Қасым хан, Есім хан, Тәуке хан); екіншілері — ел басқаруға қабілетсіз билеушілер (Темір Мәлік хан, Әзиз хан, Таһир хан, Болат хан). Соңғыларының билік құруы ұзаққа созылмаған. Оларды билікке жақын орта тақтан тайдырып, орнына басқа ханзаданы Хан көтеріп отырды. Елді басқаруда Хан өзі тағайындаған адамдардың көмегіне сүйенді. Мемлекеттегі белді қайраткерлермен санасып отырды. Көбіне Ханды белгілі бір ру не тайпа өкілдері қолдап, сүйеу көрсетті, оның мемлекеттегі негізгі тірегі болды.                        

Мысалы: Моғолстан мемлекетінің Хандары дулат тайпасының әмірлеріне сүйенді, Хан оларды ұлысбегі етіп тағайындады. Тіпті кімнің Хан болатындығын да солар алдын ала шешіп отырды. Ханға бектер, билер өз ақыл-кеңестерін беріп қана қоймай, жүргізетін саясатына өз ықпалдарын тигізді. Егер Ханның жүргізген саясаты белгілі бір руды не тайпаны қанағаттандырмаса, олардың басқа елдерге көшіп кетуі, қоныс аударуы көшпелі қоғамдағы негізгі наразылықтың бірі болды. Көбіне Хан жарлығы мүлтіксіз орындалды. Ол өзіне тиесілі аймақтардан, ұлыстан әскер жинатты, тәуелді елдерден алым-салық алып тұрды. Еңбегі сіңген адамдарға иелік жерлер бөліп берді, ру, тайпа араларындағы қақтығыстарды реттеді. Хан мемлекеттің саяси-экономикалық өмірінде маңызды рөл атқарды. Алым-салық институттарын қадағалады, ақша реформасын жүргізді (Кебек хан). Салтанатты жиындарда тақта отырды. Егер Хан беделді тұлға болса, оның билігі шексіз болды. Ал ол шектен тыс шығып кетсе онда оған Жасақ заңы, тағы басқа дәстүрлі құқықтық ережелердің талаптары ескертіліп, билігі шектелді. Кейде Хан лауазымын бірнеше адам иемденді. Сондықтан да деректерде ұлы Хан, кіші Хан сынды лауазымдар кездесіп тұрады

Дәстүрлі көшпелі түркі-моңғол қоғамында Хан болып Шыңғыс хан ұрпақтары ғана сайланды. Билікке келген басқа әулет өкілдері өздерін Хан деп атай алмай, көбіне әмір (Ақсақ Темір), би, тағы басқа лауазымдарды иемденді. Қазақ хандығын басқарған билеушілердің барлығы Шыңғыс хан әулетінен тағайындалды. Әулеттің Хан сайланбағандары жеке әлеуметтік топ құрап, мемлекеттің ішкі-сыртқы саясатында елеулі рөл атқарды. Мемлекетті басқаруда Хан шексіз билікке ұмтылғанымен, ру-тайпа билеушілерімен санасуға мәжбүр болды. Халықтың қалың бұқарасына жақын әрі оның тікелей қолдауына сүйенген жергілікті билік иелері — билер мен батырлар Хан билігін белгілі бір дәрежеде шектеп, өздерінің әлеуметтік-саяси мәртебесін нығайтуға тырысты. Ханға тура сөйлеп, кемшіліктерін бетке айтқан ақын-жырауларды, билерді халық әрдайым дәріптеген (Би

, Жырау). Ақыл-парасатымен танылған Хандарды данагөйлер оның ізбасарларына үлгі тұтты. Мемлекеттік және мемлекетаралық деңгейдегі мәселелерді қамтитын жоғары билікті жүргізген хандық билік қазақ қоғамындағы маңызды саяси жүйелердің бірі болды. Ол ең алдымен билер институтына арқа сүйеді.

Дәстүрлі қазақ қоғамындағы елдік тұтастық осы билік жүйелерінің өзара тепе-теңдігі мен бір-біріне қарама-қарсылығы ұстанымдарына негізделді. Қазақ жерін Ресей империясы отарлағаннан кейін, құқықтық-әкімшілік реформалар жүргізіп, саяси құрылымды өзгертті. 1822 — 1824 жылғы реформадан соң Ханның билік жүйесі күйреді. Дегенмен, хандық қазақ халқының негізгі билік жүйесі болғандықтан патшалық үкіметтің отаршылдық саясатына, кеңестік озбырлыққа қарсы ұлт-азаттық күрестер туындағанда, көтерілісшілердің ең алдымен Хан сайлап, сардарбек тағайындап отыруы ХХ ғасырдың 1930-жылдарына дейін сақталды.

Хандық үкімет көшпелі өркениет елдеріндегі алғашқы мемлекеттік басқару жүйесінің түрі болып табылады. Үкіметтің бұл басқару  түрі алғаш ру-тайпа көсемдерінің іскерлігінен, ақыл-парасаттылығынан, ел басқара білу қабілетінен туған. Ондай көрнекті адамдарды  халық сайлаған. Алғашқы қазақ хандары Керей мен Жәнібек Қазақ хандығын мансапқорлық мақсатпен құрмаған.  Шындығында, Әбілқайыр хандығының  ішіндегі әділетсіздікке қарсы күрестен пайда болған өкімет.  

Төре сұлтан тұқымы ерекше орын алған. Оның тұсында биліктің тең жартысы болғандықтан тарихта ол естімді орын алады.

ответ: научные дискуссии о причинах поражения украинской революции начались сразу же после самой поражения. здесь столкнулись два диаметрально противоположных подхода, которые в виде сводились к вопросу, кто виноват: народ или политические лидеры (элита)? одна группа - представлена украинскими социалистами разных направлений, видела главную причину поражения в низкой национальном и политическом сознании народных масс. вторая - консервативная группа - переводила всю вину на украинском революционную элиту. конечно, было много других мыслей промежуточного, компромиссного характера. синтезируя основные взгляды, можно выделить основные причины поражения украинской революции 1917-1920 гг:

1. слабая социальная база украинского национального движения как результат неполной социальной структуры украинской нации (отсутствие среднего класса, промышленной буржуазии, городской элемента и т. из всех социальных слоев наиболее национально сознательной была интеллигенция, но она составляла лишь 2-3% всего населения.

2. города преимущественно не были ячейками украинства, поскольку были русифицируемые и стали базой влияния большевиков.

3. украинский движение во время революции опирался на две найминливиши и непостоянны в политическом отношении социальные группы - солдат и крестьян. они были еще недостаточно политически зрелыми, еще не постигли идею национальной независимости в полном объеме и легко поддавались демагогическим лозунгам большевиков.

4. лидеры украинской революции не смогли решить дилемму, какие проблемы требуют первоочередного решения: социальные (земля, 8-часовой рабочий день и т. п.) или национальное освобождение, чем и воспользовались большевики.

5. нерешительность в вопросе о национальной независимости, господство идей федерализма и автономизма также сдерживали наступательный темп украинской революции.

6. отсутствие действенного административного аппарата на местах, отсутствие соответственно подготовленных кадров. украинские лидеры мало внимания уделяли строительству собственных государственных структур, ожидая, что к власти в россии придут умеренные, демократические и федералистских настроенные силы.

7. неполное осознание необходимости создания боеспособной национальной армии (особенно это касается центральной рады).

8. социальный максимализм лидеров украинского движения (особенно директории) оттолкнули от революции большую часть потенциальных сообщников, которые с опаской относились к социалистических экспериментов.

9. в украине отсутствовала сильная центристская сила, которая бы объединила политические силы в борьбе за национальную независимость (так, центральная рада и директория опирались на левые силы, гетман п. скоропадский - только на праве).

10. отсутствие ясных, не сложных для восприятия, привлекательных и простых лозунгов; недооценка значения пропаганды и разъяснения целей украинской революции среди народа.

11. украинские лидеры были проникнуты не духом прагматизма и реализма, а находились в плену революционной романтики и социального утопизма.

12. отсутствие единства среди лидеров национального движения (достаточно вспомнить антагонизм между руководителями директории в. винниченко и с.петлюрой. хотя роль личностей в поражении украинской революции не стоит переоценивать. можно согласиться с мнением в. винниченко о том, что "если бы (весной 1918 г.) ожил александр македонский или наполеон и захотел центральной раде и генеральному секретариату, то и то не бы".

13. государственное строительство, попытка самоутверждения украине происходили не в стабильной, мирной обстановке, а в условиях бесконечных войн(достаточно сказать, что только в киеве власть переходила из рук в руки 14 раз! ) украина находилась в окружении враждебных сил, не имея на международной арене ни одного союзника, который бы поддержал ее национальные соревнования.

14. трагизм ситуации состоял и в том, что антанта отказалась распространить принцип права наций на самоопределение (известные 14 пунктов американского президента в. вильсона) на украинском. провозгласив свою независимость от россии и заключив сепаратный мир с германией и другими государствами четвертного союза, украины автоматически попала в лагерь врагов победоносной антанты т.д.

итак, поражение украинской революции 1917-1920 гг вызвала целый ряд причин как внутреннего, так и внешнего порядка. но говоря о причинах поражения, следует согласиться с достаточно справедливым мнением украинского из диаспоры и. лысяка-рудницкого, что "было бы ошибкой говорить об абсолютной поражение украинской революции, она не достигла своей окончательной цели, но она внутренне переродила общество украине " и что " нет стыда в том, чтобы быть побежденным в борьбе за свободу, наоборот, такое поражение может стать источником духовной обновы, что из него черпать силу следующие поколения, продолжатели этой самой борьбы на новом этапе".

объяснение: