Сделать эссе на казахском на тему жолбарыс (тигр)

жолбарыс  (лат.  panthera tigris) – сүтқоректілер класының мысықтар тұқымдасына жататын ірі жыртқыш аң.

қазіргі кезде  ресейдің  қиыр шығысында,  үндістан  түбегінде,  қытайда,  ява, суматра аралдарында ғана кездеседі. 20-ғасырдың 50-жылдарына дейін  тұран жолбарысы  қазақстанда  сырдарияның  төменгі ағысындағы қалың қамысты, тоғайларды мекендеген; осы өңірде соңғы жолбарыс 1933 ж., ал қаш жағалауында 1948 ж. атылған.

тұрқы 160 – 290 см (ең ірілері 3 м-ден асады), құйрығының ұзындығы 110 – 120 см-дей, салмағы 200 – 220 кг (кейде 300 кг-нан артық). еркегі ұрғашысынан ірі болады. басы жұмыр, жүнінің түсі қызыл жирен, арқасы мен екі бүйірінде көлденең қара түсті жолақтары айқын байқалады. құлағы қысқа, төрт қатар мұртшалары ірі қылшықты (ұзындығы 14 – 18 см).

көзінің қарашығы ашық сары түсті. сойдақ тістері өте ірі әрі өткір, иілген тырнақтары мықты, алдыңғы аяғы артқы аяғынан жақсы жетілген. көбінесе, қоныс ауыстырып, жеке жүреді. жабайы  шошқа,  бұғы,  марал,  елік, т.б. тұяқты жануарларды ұстап жейді, кейде малға, қасқырға, итке де шабады. жолбарыс 2 – 3 күшік туады, оларды 5 – 6 ай емізеді. табиғи жағдайда 40 – 50 жылдай тіршілік етеді. дүние жүзінде жолбарыстың саны жылдан жылға азаюда. мысалы, 2000 ж. жолбарыстардың жалпы саны 7 мың болды. қазіргі уақытта жабайы ортада (13 мемлекетте) мекендейтін жолбарыстардың саны 3200 шамасында ғана қалды[3]. сондықтан жолбарыстың барлық түрі қорғауға алынып, халықаралық табиғат қорғау одағының «қызыл кітабына» енгізілген. жолбарысты қазақ халқы ежелден күштіліктің символы санаған. 12 - 13-ғасырларда  тоқтамыс хан  соқтырған тиында жолбарыс бейнесі салынған.[4]

Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.

Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялық трактаттар стилінде жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.