1948 жылы әлемде алғаш рет "табиғатты қорғау одағы"құрылды. бұл одақ жер бетінен жойылып бара жатқан жануарлар туралы кітап шығарды. ол "қызыл кітап" деп аталды. "қызыл кітап" деген атауды ағылшын ғалымы питер скотт ұсынды. "қазақстанның қызыл кітабы"алғаш рет 1978 жылы шықты. онда тіркелген жануарлар мен өсімдік түрлері туралы қысқаша қазақша,ағылшынша деректер берілген. сонымен бірге тіркелген жануардың суреті. қазақстан аумағында таралу картасы,ол туралы ақпарат көрсетілген. қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. олардың 58 і "қызыл кітапқа"тіркелген. оларды көп аулайды. сол себепті азайып барады. қазір олар қорғауға алынған. "қазақстанның қызыл кітабына" өсімдіктердің 307 түрі кірген. "қызыл кітапқа" қазақ жеріндегі барыс,аққу,бүркіт,бірқазан,тырна,қызыл қасқыр және т.б.аңдар мен құстар да тіркелген. составить вопросы к этому тексту.

Извиняюсь, на украинском не

Жылқы — кісінейді, шұрқырайды, оқыранады, арқырайды.сиыр — мөңірейді, өкіреді, азынайды.қой-ешкі — маңырайды, мекіренеді.түйе — боздайды.шошқа — шыңғырады, қорсылдайды.ит — үреді, ырылдайды, арсылдайды, уілдейді, қыңсылайды.мысық — бырылдайды, мияулайды.тышқан — шиқылдайды.қаз — қаңқылдайды, шаңқылдайды.үйрек — барқылдайды, қыңқылдайды.мекиен — қыт-қыттайды.әтеш — шақырады.бүркіт — саңқылдайды, бістәктайды.торғай — шырылдайды.бұлбұл — сайрайды.қарға — қарқылдайды.безгелдек — безектейді.сауысқан — шықылықтайды.бөдене — бытпылдайды.шыбын — ызыңдайды.бөгелек — ызылдайды.бәкішек (шегіртке)— тызылдайды.жылан — ысылдайды, суылдайды.бақа — бақылдайды.аю — ақырады, өкіреді.қасқыр — ұлиды, ырылдайды.түлкі — ырсылдайды, шәңкілдейді.күзен — шақылдайды.суыр — шулайды.борсық — пырсылдайды.құндыз — сыңсиды.арыстан — гүрілдейді, ақырады.жолбарыс — күркілдейді, бұрқанады, т. т.