Қазақ тiлi: Ілгерінді ықпал, кейінді ықпал дегеніміз не?

irca1987

05.09.2021 08:54

Қазақ тiлi

Есть ответ 👍

Ілгерінді ықпал, кейінді ықпал дегеніміз не?

159

164

Посмотреть ответы 2

Ответы на вопрос:

STALKER147

Қазақ тiлi

4,7(38 оценок)

Дыбыс үндестігі түбір мен қосымшаның жігіндегі, сөз бен сөздің арасындағы дауысты және дауыссыз дыбыстардың көршілес дауыссыз дыбыстарға ілгерінді-кейінді ықпал етіп өзгертуін дыбыс үндестігі (ассимиляция) дейді. қазақ тілінде дыбыс үндестігінің үш түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал және тоғыспалы ықпал. ілгерінді ықпал сөз ішінде немесе сөздер аралығында алғашқы дыбыстың өзінен кейінгі дыбысқа әсерін тигізіп тұруын ілгерінді ықпал дейміз. а) сөздің соңғы дыбысы дауысты, я үнді, я ұяң дауыссыз дыбыстардың бірі болса, дауыссыздан басталатын қосымшаның бірінші дыбысы не үнді, не ұяң болады. мысалы: -лар (-дар не -тар емес), күздік (күз-тік емес), қар-лы (қар-ды, қар-ты емес). ә) сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, не сөз б, в, г, д дыбыстарының біріне аяқталса, оған қатаң дыбыстан басталатын қосымша жалғанады. мысалы: от-пен (от-бен я от-мен емес), космос-қа (космос-ға я космос-да емес), ленинград-қа (ленинград-ға емес). б) біріккен сөздердің, сөз тіркесінің алғашқы сыңары қатаң болып, соңғы сыңары ұяңнан басталса да ол қатаңға айналады, бірақ жазғанда түбірі сақталады. мысалы: айтылуы: жазылуы: қоныспек қонысбек тыныспек тынысбек тас пер тас бер в) біріккен сөздердін, сөз тіркесінің алғашқы сыңары дауыстыға, я үндіге, я ұяңға аяқталып, екінші сыңары қатаң дыбыстан басталса, айтылуда қатаң дыбыс ұяңданып естіледі, бірақ жазғанда түбірі сақталады. мысалы: айтылуы: жазылуы: жаңағорған жаңақорған кім гелді? кім келді? кейінді ықпал сөз ішінде немесе сөздер аралығында кейінгі дыбыстың өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етіп өзгертуін кейінді ықпал дейміз. сөздің соңғы дыбысы қатаң п, қ, к болып, жалғанатын қосымша дауыстыдан басталса, олар ұяң сыңарларына (п-б, к-г, қ-ғ болып) айналады, кейде п дыбысы у-ға айналады. мысалы: - күрек — күрегі, доп — добы, тарақ — тарағы, тап — таба, тауып — (тапып емес). кейінді ықпалдың жазуда ескерілмейтін түрі де бар: а) сөздің соңғы дыбысы н болса, жалғанатын қосымшалар қ, ғ, г, б, п дыбыстарынан басталғанда, н өзгеріп ң не м болып айтылады, бірақ жазғанда түбірі сақталады. осылайша дауыссыздардың үндесуі біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің арасыңца да болады. мысалы: айтылуы: жазылуы: жампейіс жанпейіс ермағамбет ермағанбет ә) түбірдің соңғы с, з дыбыстарының бірі ш дыбысының алдынан келсе, олар айтылуда ш дыбысы болып естіледі. мысалы: айтылуы: жазылуы: ашшы асшы колхошшы колхозшы б) түбірдің соңгы дыбысы з болып, одан кейін с, ж дыбыстарының бірі келсе, з дыбысы с дыбысына не ж дыбысына айналады. мысалы: айтылуы: жазылуы түс салтұз сал жассажазса божжігітбозжігіт тоғыспалы ықпал. сөз тіркестерінің, біріккен сөз сыңарларының аралығындагы көршілес дыбыстардың бір-біріне қатар ілгерінді де, кейінді де әсер етіп, екеуінің де басқа дыбысқа ауысуын тоғыспалы ықпал дейміз. бірақ жазуда бұл дыбыстық өзгеріс ескерілмейді. мысалы: айтылуы: жазылуы: дошшан досжан жаңгожа жанқожа

ladiaginairina

Қазақ тiлi

4,8(3 оценок)

Жайдарлы-көнілді аяқ астынан-күтпеген жағдай көз қиығын салмау-назар аудармау

Реши свою проблему, спроси otvet5GPT

Быстро
Мгновенный ответ на твой вопрос
Точно
Бот обладает знаниями во всех сферах
Бесплатно
Задай вопрос и получи ответ бесплатно

Задай свой вопрос

Популярно: Қазақ тiлi

Есть вопросы?

Как otvet5GPT работает?

otvet5GPT использует большую языковую модель вместе с базой данных GPT для обеспечения высококачественных образовательных результатов. otvet5GPT действует как доступный академический ресурс вне класса.
Сколько это стоит?

Проект находиться на стадии тестирования и все услуги бесплатны.
Могу ли я использовать otvet5GPT в школе?

Конечно! Нейросеть может помочь вам делать конспекты лекций, придумывать идеи в классе и многое другое!
В чем отличия от ChatGPT?

otvet5GPT черпает академические источники из собственной базы данных и предназначен специально для студентов. otvet5GPT также адаптируется к вашему стилю письма, предоставляя ряд образовательных инструментов, предназначенных для улучшения обучения.