Биография шокана уалиханова на казахском языке

Шоқан шыңғысұлы уәлиханов (шын есімі мұхаммед қанафия; 1835, қостанай облысы сарыкөл ауданы құсмұрын жері — 10 сәуір 1865, көшентоған, жетісу) — қазақтың ұлы ғалымы, xix ғасырдың екінші жартысында қазақстанда туған демократтық, ағартушылық мәдениеттің тұңғыш өкілдерінің бірі, шығыстанушы, тарихшы, фольклоршы, этнограф, , ағартушы. әжесі күнінде «шоқаным» деп еркелетіп айтуымен, «шоқан» аталып кеткен. шоқан 1835 жылдың қараша айында құсмұрын бекетінде қазіргі қостанай облысы әулиекөл ауданындағы құсмұрын жерінде атақты аға сұлтан шыңғыс уәлиханов отбасында дүниеге келген. әкесі шыңғыс уәлиханұлы сол кезде аманқарағай дуанының (орталығы қараоба мекені) аға сұлтаны болған. округ орталығы 1844 жылы құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты құсмұрын болып өзгертілді. шоқанның өз атасы уәли орта жүздің ханы болған. арғы атасы қазақ ордасының ұлы ханы абылай, шоқан оның шөбересі. шоқанның қ шағы қыс кезінде обаған бойындағы күнтимес ордасында, жазда есілдің оң саласы аққанбұрлық алабындағы ата жайлауда өткен. әжесі айғаным тұратын сырымбеттегі хан ордасында да әурен күндерін өткізген.«жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, күнтимес ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол кезінен білімге бейім әрі құмар болған. шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі айғанымның ықпалы күшті болды. ол жас шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын.

Қазіргі кезде Қазақстанда жасөспірімдердің көбісі ғаламторды пайдаланады.Олардың бірі ғаламтордан пайдалы мәлімет іздеп жатса, ал кейбірі ғаламтор арқылы неше түрлі ойындар ойнайды немесе өзіне керек емес мәлімет іздейді.Бірақ оның көбісі өзіне керек емес мәлімет іздейді.Адамдар ғаламторға қатты кіріп кетсе,ғаламтор адамның ой-санасын улайды.Қазір жасөспірімнің көбісі ғаламторсыз өмір сүре алмайды.Ғаламтор адамды баурап алған соң адамның психалогиясын улайдыда адамды жынды қылдырады.Ондай болмау үшін жасөспірім ғаламторға көп кірмеуі керек,бірақ кейбір балалар ата-анасын тындамай ғаламторға кіріп кетеді.Ондай балаларды ғаламтордан алшақ ұстау қиын болады