《акку》 деген созге ангиме курау ишинде шыгыс септик болсын рахмет 《4 сынып》

Аққулар ұзақ өмір сүретін, өте әдемі, көптеген ақын-жазушылардың шығармасыны арқау болған құстар. олар сонымен қатар, ұша алатын үлкен құстар қатарына да жатады.аққудың тусі ақ, салмағы 12-13 килограмға дейін жететін ірі құс. қорегін іздегенде үйректер сияқты су астына сүңги алады. кейбір аққу түрлері өзінің ұзын мойының арқасында 1м тереңдіктегі су өсімдіктерімен қоректенеді. қазақ халқы тазалық пен сұлулықтың символы ретінде қарайтын аққу өзінің ұясын кез келген көлдерге сала бермейді. ол ұя салуға ну қамысты, суы таза әрі тұщы ірі көлдерді таңдар алады және ол маңда ң болуын уната бермейді. сондықтан да халқымыз оның кез келген батпақты шалшық көлде кездесе бермейтін аса талғампаз, тәкәппар қанатты екендігін қадірлейді. туып өскен жеріне наурыздың аяғы – сәуірдің басында қайтып оралған аққулар қазақстан суларынан өздеріне азық, жауларынан және ауа – райының қалайсыз жағдайынан қорғанатын баспана табады. әсіресе, қамысты қапалардың олар үшін маңызы өте зор. көл жағасында жайқала өскен қамыс-құрақ арасына олар өздерінің ұяларын салады. ұясын көбінесе қамыстан салады. оның диаметрі 120-150 см болады. аққулар еркек-ұрғашы болып жұптасқан соң, осы жұбын екеуінің біреуі өлмей жазбайды. олардың бір-біріне сондай беріктігі туралы ел аузында ғасырдан ғасырға айтылып келе жатқан аңыздар бар. бұл құстың бір-біріне сүйіспеншілігі сонша, егер түрлі себептен біреуі өлсе, екіншісі бұл қайғыға шыдап тұра алмайд екен. жесір қалған аққу көк аспанның сонау биілігіне самғап, сонда соңғы «әнін» айтып болғаннан кейін, жерге қарай оқша зуылдап, тасқа соғылып өледі. бұл шындық па? жоқ. бірақ, жұбайынан айырылған құстың «қуу- қуу-қуу-у» лап сол жерден көп уақыт кетпейтіндігі шындық. аққулар 3-7 жұмыртқа салады, оны енесі 35-40 күн басып, өргізеді. осы кезде еркегі ұя төңірегінен шықпай, қорғап жүреді. олар ұрпақтарымен күзге дейін бірге болып, оларды қорғаштайды. шілде-тамыз айларында мамырлайды. осы кезде аққулар көлдің бара алмайтын жерін таңдап алады. күзде жылы жаққа кетер алдында 7-10-нан топтасады. аққулар су өсімдіктерінің жапырықтары мен тамырларын қорек етеді. ұсақ жәндіктерді де жеітіндігін мамандар анықтап отыр. аққудың көркі, мінез-қылығындағы ерекшеліктер сонау дәуірден бері халықты таңдандырып келеді. оның су бетінде маңғаздана жүзгені, ұшқанда қанатын қағып көтерілуі, табиғаттың берген әсем бір құбылысы емес пе! тіпті, қазақ халқы бойындағы жақсы қасиеттерді осы құсқа ғой. мәселен, «аққу-мысық көлдегі, асылымсың елдегі» деп ән шырқауда да аққуға теңеп, оны әсемдіктің, сұлулықтың символы ретінде бағалап отыр емес пе? аққулар суда жақсы жүзеді. бірақ сүңги алмайды. ұшқанда су бетінен ауыр көтеріледі. екі аяғымен суда артқа қарай итере желге қарсы ұшады. өте сақ та, батыл да, күшті құс. ол туралы халық аузында көптеген аңыз-әңгімелер бар. оның бірі былай дейді: бір табиғат әуесқойы «аққу» әнін жазып алмақ болып, ертемен оны ұя салған көліне келеді. қамыс арасында тығылып отырып, аққулардың келуін күтеді. бір уақытта кербез сұлу құстар шалқар көлдің айдынына қона бергенде, «мерген» оның біреуін атып та үлгереді. біреуін қанатынан жарақаттайды. қанатынан отырған аққудың соңғы «әнін» жазып алудан үміткер болған аңшы оны жағаға алып шығып, басында телміріп отырады. аққудың әнін жазып алып үлгерді ме, жоқ па, ол жағы бізге белгісіз, бірақ сол кезде кенеттен көл бетіндегі аққулар тобы аспанға көтеріліп жанағы мергенді тұмсықтарымен тістеп, қанаттарымен өлердей соғып, өлім халіне жеткізіпті. бұл әңгіме де шындыққа онша жақындалмайды. әйтсе де, аққудың күшті екені ақиқат. ол қанатымен соғып ң қолын сындырып жіберуге бар. қазақ халқы аққудың «киелі, қасиетті» құс деп санайды. оған тимей, қайта оның көл маңында көбірек жүруін ұнатады, өзінің сұлулығымен жұртты таңғалдыратын аққу бүкіл елімізде қорғауға алынған. қазіргі міндет – осы «құс падишасы» сақталып қалған көлдерде оның ұя жасауын керекті материалды қолдан жасасақ, ол сол суда көбірек тоқтайтын болады. аққу қолға жақсы көнеді. соған сәйкес, оны үй маңындағы, санаторийлер төңірегіндегі су қоймаларында ұстап үй құстарына айналдыруға әбден болады. табиғаттың аса сұлу, кербез бұл кереметі алматыдағы үкімет үйі алдындағы су айдынына көріп беріп тұруы бұған дәлел болады. ол жерге қаншама барып, құстың әр түрлі қимылымен, іс-әрекетінен өзіне эстетикалық әсер алып қайтады. әсіресе, жасөспірімдер оны көріп, шаттана қуанып, мәз-мейрам болады. жер бетіндегі аққудын 7 турі: қара аққу, қарамойын аққу, кернейші (сырнайшы ) аққу, тундра немесе кішкентай аққу, саңқылдақ аққу, американдық аққу және тістеуік аққу.

Жаз келер,қыстыгүні қысым өтіп қар,суық,аяз,боран-бәрі кетіп қасықтай қар, тобықтай тоң қалмайды табиғат барша жанға рахым етіп. сәлем, көктем мен қайтадан туылдым көк аспанның күмісімен жуындым. көк мұз жапқан шатқалында көкейдің ақ арманның бүрлейтінін ұғындым.қарашы күз келді, күз келді  жапырақ жауыпты іздерді. құс біткен керуен тізеді қара бұлт қабағын түйеді. ақ киімді, денелі, ақ сақалды, соқыр, мылқау, танымас тірі жанды үсті-басы ақ қырау, түсі суық, басқан жері сықырлап, келіп қалды 1 лето 2 весна 3 осень 4 зима