''шахмат ойыны'' туралы толықтырып әнгіме дайындаңдар. желательно с казахскими буквами )

Шахмат- ақыл- ой спорт түрі. шахмат сөзінің мағынасы парсышадан патша ( шах) өлді ( мат) дегенді білдіреді екен. əлемде ең ең кең таралған ойынның бірі болып саналады. шахиат екі ойыншы арасында шахмат тақтасында ойналады. ойын тақтася 64 шаршыдан тұрады. ойынның басында əрбір ойыншының иеоігінде ақ немесе қара түсті он алты шахмат фигуралары тұрады: бір патша, бір уəзір, екі піл, екі ат, екі тура жəне сегіз пешка болады. ойынның ең басты мақсаты қарсыластың тастарын шабуылдай отырып , патшаға мат қою. қазіргі кезде шахматтан үйірмелер ашылып жатыр. жəне қатысып облыстық,қалалық, республикалық деңгейге дейін барып көзе ілініп жүргені сөзсіз. шахмат өте қиын ойындардың бірі. шахматты ойнау үшін ойлануға 1 күн тіпті 2-3 кін ойнауға тура келеді. өйткені ойлауға қажетті ойындардың бірі. ол саласына ң ға түсінікпен қарайды.

Елбасымыздың «нұрлы жол – болашаққа бастау жол» атты жолдауында «2015 жыл - ұлттық тарихымызды ұлықтау және бүгінгі биіктерімізді бағалау тұрғысынан мерейлі белестер жылы» деп атап өткен болатын. қазақ хандығының 550 жылдығын, қазақстан халқы ассамблеясы мен конституциямыздың 20 жылдығын, ұлы жеңістің 70 жылдығын ерекше атап өткен болатын. ұлы жеңіске биыл 70 жыл толып отыр. жеңіс! 1945 жылдың 9-мамыры күні дәл осы шаттық хабарды естіп тұрып, бүкіл әлем теңселіп кетті. жер жүзі халықтарының жүректері қуаныштан лүпіл қақ кеңес одағының тұрғындары 5 жыл бойы күндей күркіреген соғыста – 1418 күн мен түндерде, бүкіл жігерімен жеңіске ұмтылғ миллиондаған мерт болды. миллиондаған мүгедек болып қалды. миллиондаған бет алдына босып кетті. бірақ бәрібір берлингтегі рейхстаг үстінде жеңіс туы желбірей көтерілді. осы жеңісте қазақстаннан шыққан қаһарманмен жауынгерлердің қанымен, жанымен мына жарық өмір үшін аянбай ұмтылған зор үлестері бар еді. біз жеңіс күнін жақындатқан, қаратүнек фашизмге қарсы жан аямай күрескен әрбір жауынгерге қарыздармыз. ұлы отан соғысы және ұлы жеңіс. бұл екі сөз бір-бірінен толықтыра түседі. ұлы жеңіс біздің халқымыздың орасан зор құрбандықтарымен келген қасіретті арифметикасы. соғыс салған зардап әлі күнге дейін толық жойылған жоқ. олардың отан үшін қан кешкен әрбір қ, жеңісті жақындата түскен әрбір күні ұмытылмайды. өйткені, ерлік шежіресі ұрпаққа ұлағат, ертеңгі күнге үлгі боларлық сабақ. биыл тмд елдері осы соғыстағы ортақ ұлы жеңістің 70 жылдығын мерекелеуде. біз соғыстан кейін туған ұрпақ кешегі ұлы отан соғысы жылдарындағы аға ұрпақтың – қазақтар мен қазақстандықтардың жанкешті ерлігі туралы тек оқулықтардан, көркем әдебиеттен және кинотуындылардан ғана білеміз. жеңістің 70 жылдығы қарсаңында ұлы отан соғысында қаза тапқан боздақтардың рухына бас иіп, олардың ерлігінің саяси – кейінгі буынның азаматтық парызы. соғыста біздің әкелеріміз ежелден еркіндік аңсаған ер қазақтың өршіл рухын, батырлығын әлемге паш етті. қазақ ұлты ұландарының антқа адалдығын көрсетті. отан соғысы майдандарында, жау тылындағы партизандар мен еуропа елдеріндегі қарсыласу қозғалысы қатарында шайқасып, фашизм концлагерьлерінде қаза тапқан өжет, қайсар қандастарымыз рухына бас иеміз. әрине соғысты, оның қорытындыларын бағалауда әр ұрпақтың өз көқарасы болуы мүмкін. уақыттың тарихи-саяси оқиғаларды бағалауға, саралауға өз таңбасын салуы – табиғи құбылыс. бірақ олар түбегейлі, принципті мәселеде өзгермеуі керек. көлемі, қаталдығы, және материалдық шығыны жағынан екінші дүниежүзілік соғыс тарихындағы ең жойқын соғыс болды. ол дүние жүзі халықтарының бестен төртінің тағдырына әсер етті. соғыс қимылдары әлемнің 40 мемлекетінің аумағында жүрді. ең соңғы деректер бойынша бұл алапатта 60 мил. қаза тапты. кеңес одағының шығыны ресми түрде 27 мил. деп есептеледі. әлем 1941 жылы соғыста кім бастап, оған тарихында бұрын-соңды болып көрмеген қандай қатер төніп тұрғанын бірден сезді. бүгінгі ұрпаққа ұлы отан соғысындағы кеңес одағы мен оның халықтарының жеңісінің факторлары туралы айту парыз. оны жас ұрпақ білуі керек. ол соғыстағы жеңістің қайнар көздері, негіздері мен қозғаушы күштері туралы ондаған, тіпті мыңдаған еңбектер жазылған. қазақстанның ұлы жеңіске үлесі айрықша болды. республикамыз халқы қаһарлы жылдары тас- түйіндей бекілді. қазақстан халқының соғыс қажеттеріне жұмылдырылуы 24% жеткен. ал екі майданда бірдей соғысқан германия халқының соғысқа жұмылдырылуы 12 % болған. осы деректен-ақ тылдағы еліміз залқына қандай ауыртпалық түскенін айқын көруге болады. салмақ әйелдер мен жасөспірімдерге түсті. соғыс жылдары өнеркәсіпте еңбек еткендердің 50% жеңіл, сондай- ақ тамақ өнеркәсібінде 85-90%, ауыл шаруашылығында 80% астамы әйелдер болды. жастар жұмыс істейтіндердің 35-40% құрған. осындай жұмысшылар құрамымен қазақстан соғыс жылдары ксро-да өндірілген молибденнің 60%, металдық висмуттың 65%, полиметалл рудаларының 79%, мыстың 35%, қорғасынның 83% берді. батыс аудандардан көшірілген 220 кәсіпорынды қабылдап, қысқа мерзімде іске қосты. өз халқының тұрмыстық-әлеуметтік жағдайы төмен бола тұрса да республикамыз соғыс жылдары орталыққа 4 829 мың тонна астық, 600 мың тонна ет тапсырды. республика малшылары қызыл армияға 110 мың ат берді, бұл 10 атты әскер дивизиясын құруға жетті. соғыс өртіне шалынған аймақтардан эвакуацияланған жүздеген мың , кейіннен саяси-сүргінге түсіп, депортацияға ұшыраған 1 миллионға жуық әртүрлі этнос өкілдерін қабылдады.