11 сынып, тил туралы шыгарма на 1-2 листа

Қазақ тілі туралы шығарма менің ана тілім - шексіз бай, шұрайлы, тегеуріні мықты тіл. өйткені өмірдің алмастай қырын, абзал сырын түсіне білуіме басты себепкер - сол ана тілім! мынау жарық дүниеге келгеннен бастап, ананың әлдиімен бойыма сіңіріп келе жатқан тілім мен үшін ең қастерлі, ең қымбат тіл.  ақын с.торайғыров ана тілімді: сүйемін туған тілді - анам тілін,бесікте жатқанымда-ақ берген білім.шыр етіп жерге түскен минутымнан,құлағыма сіңірген таныс үнін, – деп жырға қосқан.  ана тілім-ата-бабамыздан мирас болып келе жатқан баға жетпес мұра. демек әр ана тілін көзінің қарашығындай қорғауға, оның тазалығын сақтауға тиіс. амал не, туған тілімізді шұбарлап, басқа тілдің сөздерімен араластырып сөйлейтіндерді жиі көремін. тіпті, туған тілінен безетін сорақыларды да, менсінбеушілікпен қарап, қазақша сөйлеуге ұялатындарды көргенде, белгілі орыс жазушысы к.г. паустовскийдің «туған тіліне жаны ашымаған - жәндік» деген сөзі ойыма еріксіз оралады.ана тілі - ар өлшемі. олай болса, тілді шұбарлау - арды шұбарлау, көңіл тұнығын майлау. ең жақсы - ана тілін құрметтеген . бұл сенің басқа тілді меңгеруіңе бөгет болмайды, қайта сені ілікке, шын патриот болуға жетелейді. ана тілдің терең иірімдеріне бойлай білу – саналы болғысы келетін жас ң бірінші парызы. ол – туған жеріңді, еліңді, сүйікті отаныңды сүйе білу деген сөз. ақиық ақын м.мақатаев «отан» атты өлеңінде: мен оның түнін сүйем, күнін сүйемағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем.мен оның қасиетті тілін сүйем    мен оның құдіретті үнін сүйем, – деп отанды сүюдің, ана тілін сүюдің құдіретті биік сезім екендігін білдіреді.  менің елім - көп ұлтты қазақстан. қанша ұлттың бір анадан туғандай тату-тәтті өмір сүріп жатыр. қазақстанда ұлттар арасында татулық  пен бірлік, ынтымақтастық пен достық орнағаны - бәріміз үшін мақтаныш. бұл - біздің елбасымыз нұрсұлтан назарбаевтың сарабдал саясатының, дана ойларының жемісі. елімізді жарқын болашаққа жетелейтін, халық мүддесін ғана ойлайтын елбасының арқасында біз, қазақ елі, мәңгілік ел болып қала бермекпіз.елбасы н.назарбаевтың «қазақстан-2050»: «бір мақсат,бір мүдде,бір болашақ» атты жолдауында: «енді ешкім өзгерте алмайтын бір ақиқат бар! ана тіліміз мәңгілік елімізбен бірге мәңгілік тіл болды. бұл мәселені даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйытқысы ете білгеніміз жөн. біздің тіліміз мемлекеттің барлық жүйесінде қолданылуы үшін біз өзімізді өзіміз қамшылауымыз керек және осыған өзіміз атсалысуымыз қажет» деген жолдауындағы сөздерін барша қазақстандық құптайды. мен әлемдегі ең бай, ең сұлу тілдердің бірі - қазақ тілінің құдіретіне әрдайым сенемін. тіліміз - бірлігіміздің тірегі, халқымыздың ұлттық байлығы.қазір елбасымыз үш тілді білуді міндеттеп отыр. болашақта бұл үлкен мәселе болмақ. менің ойымша, егер өзге тілді білетін болса, ол рухани бай деп ойлаймын. өйткені сол тіл арқылы басқа халықтың мәдениетін, дәстүрін үйренеді, басқа тілді үйрену арқылы танымы  кеңейеді. сондықтан мен өз замандастарымды «өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп ақын қ.мырзалиев айтқандай, басқа тілді біле отырып, ең алдымен өз ана тілімізді құрметтеуге шақырамын және бәріне: мейлі, сен көп тілді біл «қой» демес ем! пушкин, байрон, шекспир, гейнеге сен.бірақ сені қазақ деп айта алмаймынтуған ана тіліңде сөйлемесең, - дегім келеді.сырдың сыршыл ақыны ә.тәжібаев «біз түгел қазақ бола білейік» деген өлеңінде: күркіре, көңілім,қобызым, гуле, бұрқыра! күн жаңа тудыерлікке ғана ұмтылар.елдікті қорға,елдікті бастар ерлікті айт.сарының сеніңрух берсін жуас жұртыңажырла, тілім, жырла! - дейді.қорыта келгенде, абай әрлеген тіл, жамбыл жырлаған тіл - қазақ тілі, мәңгілік елдің мәңгілік тілі болып қала бермек!    

1-қазан - қарттар күні - қазақстан республикасында тек шектеулі орталарға ғана белгілі мереке. осы жауапты жазбас бұрын оқыған ң мұны білу-білмейтінін тексергім келген. меніңше сіз де білмейтін сияқтысыз. неменеге жетiстiң, батыр? қариялар азайып бара жатыр . бiрi мiнiп келместiң кемесiне, бiрi кутiп,әнеки,жағада тур. ақыл айтып жүрмесе қасымызда, сонда орнайды жетiмдiк басымызға. жалаңашка шекпенiн шешiп берiп, бiр күлшесiн бөлiскен ашымызға. арсыз күлкiн тыйылмас,жылауында, айтысында басылмас,ыланыңда, араздасып ағайын кетер едi, бiр қария болмаса бiр ауылда. бiз қария болғанша, кiм бiледi, шал болып үлгіредi. бiр-бiрiнен екi шал асамын деп кiм бiледi. бiр-бiрiн бүлдiредi. ақиқатты айқындап жариялар, бара жатыр азайып қариялар. дауыл тұрса бүлк етiп толқымайтын, бара жатыр сарқылып .мақатаев) қазақ халқында ақсақалды қарттарды,қарияларды-көптi көрген,ақыл тоқтаткан ел сыйлысы,қазынасы деп,қадiр тұтқан,қадiрлеген! қандайда бiр дау- туса,қандайда бiр iске ақыл-кеңес керек болса,осы қарияларға жүгiнген,олардың шешiмдерiне тоқтаған.алысқа сапар шекседе,алдымен осы қариялардың алдынан өтiп,батасын алып аттанған.сол кездегi аузы дуалы талай шешендер мен данышпан,данагөй қарттарымыздан қалган даналы сөздерi мен мәтелдерiнде қазiргi кезде ұмытпадық,ұмытпаймызда! "заманына қарай "деген. заман тоздыма,әлде аздыма,бiлмеймiн,қазiргi кезде осындай ақсақалдарымыз азайып кеттi. жастары бiразга келген кейбiр ақсалдарымыздың аузынан дана сөздер емес,"шiрiген ауыздан iрiген сөз шығады"демекшi,былапыт сөздер естiп,мүңкiген арақ иiсiне тұншыгасын. астына қымбат көлiк мiнiп,қасына немересiндей жасөспiрiм қыздарды ертiп,барар жерi-ресторан,түнгi клуб,монша! арине,бүл көпке шашқан топырағым емес. бірақ осындай көріністерді кәзірлері жиі кездестіретініміз рас! немересiн алдына отырғызып,ақылын айтатын,жыр-дастандарды жатқа айтып,аузыңның суын ағызып қызықты әнгiмелер айтатын,тарих сырына үңiлiп,сыр шертетiн,үлкен-кiшiге үлгi болып,өнегесiн көрсететiн,бұрыс жерде дұрыстап,дұрыс жерде қолпаштап жiберетiн қазыналарымыз қайда кеттi? ! "батаменен ел көгерер"деген. бата түгiл,бес намазын оқып,парызын орындап жүргендерiде шамалы. кейбір "аташкалар"дүние қуып кеткен,көсемдер жоқ,көздерiн шел басқан,шешендер жоқ,ауыздарына кұм құйылған. өзiнен кiшiлерге жалпақтап,алдарында "маймылша"бұлаң қағады. қадiр,қасиеттен дым қалмаған! артымда не қалдырсам,қандай игi iс жасасам деген ой жоқ! қалай байысам,қалай әдемi қартайсам деген,"мен"деген өзiмшiлдiк бар тек қана! аллаға шүкiр,қазiр азғындыктан безген,оқу,ғылымды қуган,намазға жығылған,тура жолды таңдаған жастар өсiп келедi. осыларға қарап,тәубе дейсiн! болашақта,қандай байлық,мансабым болды деп емес,қандай үлгi боларлық iстер жасадым,қандай игi iстер жасауды,қалай үлгi болуды,ел сыйлайтын азамат болудың қыр,сырын айтып,ақыл берiп,түзу жолга салып отырар ел сыйлайтын ақсақалдар,қазыналар өсер деп үмiттенемiз! "әдемi"қартаюды ойлағанша,жанымызға қазына жинап,рухани бай болып қартаюды ойлайық!