1қазақтың ұлттық ойындары атап ерекшеліктерін түсіндірідері і

Ойын-сауық, тұрмыс-салт ойындарыөңдеу қалтырауық қамыр кемпір және ақ боран күзем алу тоғыз аяқ, тоғыз табақ тоқым қағар жар-жар (ойын-сауық) қыз кәде беташар бастаңғы бұғынбақ шалма (ойын) түйілген шыт дауыста, атыңды айтам сиқырлы таяқ шертпек инемді тап айдап сал қарамырза белбеу тастау монданақ қаһарлы-бану көрші ойыны кім шертті? есімде (ойын) сақина тастау (ойын) жылдырт-жылдырт үйімнің үстіндегі кім? алтыбақан жануарлар дүниесіне, аңшылыққа байланысты ойындарөңдеу аңшылар (ойын) тұзақ құру ақ байпақ көк сиыр түйе-түйе жануарлар қалай үндейді (ойын) қой бағу (ойын) дене шынықтару спорт ойындарыөңдеу атқаума (ойын) айгөлек (ойын) айтжүргін мәлкі тотай соқыртеке орамал тастау жаяу жарыс әуе таяқ жанды дөңгелек қап киіп жарысу (ойын) тоспа доп қарғымақ қарақұлақ (ойын) алакүшік доп тебу қасқырқақпан қырықаяқ (ойын) бойға доп дарытпа ақ сандық, көк сандық көген тартыс тең көтеру кім түртті? бүркіт (ойын) ұшты-ұшты сақ құлақ (ойын) қуалап соқ (ойын) сен тұр, сен шық! шымбике тауқырайдан асау мәстек көги гөк үй артында қол ағаш марламқаш айқұлақ ойыны біз де арқан тарту ептілік (ойын) бәлләй теңге ілу ортаға түспек дәл басу етек-етек даусынан біл күшің жетсе — үзіп кет жаңылма байқап қал! қазан доп күллій ақ сүйек (ойын) орда (ойын) жаяу көкпар таяқ ойнау таяқ жүгірту атшылар жарысы қардан жасалған тир тепе-теңдік (ойын) жүйріктер жеңеді қармақ (ойын) судағы жасырынбақ бөрік теппек жігіт қуалау тымақ ұру бұғынай қосқұлақ (ойын) тартыс (ойын) қындық-сандық қара сиыр сиқырлы таяқ қарагие түйілген орамал жүрелей секіру қазақ күресі жатып күресу тауық күрес білектесу сірес арқан тартыс бәйге мен аламан бәйге тай жарыс құнан жарыс дөнен жарыс жорға жарыс аударыспақ түйе жарыс табақ алып қашу немесе мүше алып қашу қыз қуу теңге алу ат омыраулату жігіт қуу ат үстіндегі тартыс жаяу тартыс сайыскерлер аш қасқыр дүмпілдек кім ? үш орындық шүлдік (ойын) домалақ ағаш арынды арқан қарт-құрт тұтқын алу бөрік жасырмақ қамалды қорғау жасырынбақ ошақ (ойын) шалма тастау жапалақтар мен қарлығаштар (ойын) асық ойындары бес тас атбақыл

Құстар өзгеше болып жаратылған құбылыс иесі. бейне біздің аспан әлеміндегі қорғаушымыз сияқты. сияқты емес солай да. себебі көк аспан олардың туған мекені. көкті құссыз, құсты көксіз елестету қиын. біздің көгімізде құстар сайрап жүрсе, жердегі да тыныш, бейбіт өмір сүре алады. біз көкке қарағанда көзіміз ең әуелі ұшқан құсқа түседі. көп жағдайда күйкі тірлікпен олардың тыныс - тіршілігіне мән беріп, тіпті көкке көз тастап, бір де қарамаймыз. ал, олардың көкте ұшқанын, жерге қонғанын зер салып, бақылап қарайтын болсаң, олар бейне бір жұмбақ құбылыс сияқты. ешнәрсені ашып айта алмайды. қуанышы да, реніші де ішінде сияқты. бір құдіретті күшің болып, құстардың тілін меңгеріп алсаң, яғни құстардың тілін түсінер болсаң, тіпті басқаша әлемде өмір сүрген болар ма едік. өзім солай ойлаймын, себебі, құс киелі жануар. құстар қос мекенділерге жатады. яғни жер де, көк те құстың мекені болып саналады. көк - құстың еркін мекені. ал жерде көктегі сияқты емін - еркін сайраңдай алмайды. себебі жерде оларға төнетін қауіп көп. құстарды көбіне жердің бетінде жүргенде бірден ұстап алу қиын. себебі құстар көп жағдайда үркіп тұрады. солай үйреткен де. кейбір құсты ебін тауып ұстап алса, оларды ойыншыққа айналдырып, алғымына жіп байлап, қанатын кесіп қорлағысы келеді де тұрады. құстарды үркек қылып қойған өзіміз. олар неге көрсе үрке қарайды? олар өте сезімтал. қай жер өзіне құт - мекен бола алатынын ерте бұрын - ақ сезген. сөйтіп, олар көкте қанаттарын оңды - солды сермеп ұша алады. өйткені оларға көктен төнетін ешқандай қауіп жоқ. орнитология - құстардың , , жер бетіне таралуын зерттейтін ғылым саласы. олар зерттеген құстарын мынадай топтарға бөлген. мысалы, жүгіретін құстар, ұшатын құстар, ашық далалы алқаптардағы құстар, жыл құстары, қыстап шығатын құстар, сұңқартәріздес, тырнатәріздес, жапалақтәріздестер, торғайтәріздестер деп бөлген. биолог мамандар құстарға төнген мынандай қауіптер дерегін келтіреді. яғни, қоршаған ортаның ластануынан, құстардың көптеген түрі жоғалу үстінде. себебі олардың мекен ететін ағаш жапырақтарына дейін қысқа болып тұр. ал ң серуені кезінде, құстардың ұяларын бұзып, құстарды үркітіп, мекен - жайларын ауыстыруға әкеліп тірейді. құстарды ң досы екенін жете сезінбейді. ал құстардың ң шаруашылық әрекетіне пайда келтіретін тұстарын көптеп келтіруге болады. мысалы бір қарлығаш бүкіл жаз бойы 1 миллион құрт жейді екен. қараторғайлардың бір тобы бүкіл 22 тонна шегірткені азық етеді екен. ал шегірткеге келсек, олар біздің ең басты қас жауымыз. олар біздің мал жейтін көк шөбімізді, жасыл өсімдіктерімізді баудай жайқалып тұрған егістігімізді отап - жеп көп зиян келтіреді.