Вызначце ідэйна-мастацкія асаблівасці паэмы «Энеіда навыварат».

«Энеіда навыварат» — парадыйна-сатырычная паэма; адзін з першых буйных твораў беларускай літаратуры новага часу.Напісана пасля 1812 і не пазней пач. 1830-х г. Да нас дайшоў толькі ўрывак з паэмы (палавіна 1-й песні). Першыя датаваныя спісы адносяцца да 1837, першая публікацыя — у пецярбургскім часопісе «Маяк» (1845), больш поўная — у «Смоленском вестнике» (1890). Большасць даследчыкаў лічыць, што паэма нарадзілася на заходняй Смаленшчыне, цесна звязанай з Беларуссю, яе аўтар В. Равінскі.

Паэма напісана ў жанры травесціі (гл. бурлеска) і парадзіруе «Энеіду» Вергілія. Прымыкае да шэрагу травесційных «Энеід», якія пачынаючы з XVII ст. ўзнікалі ў многіх еўрапейскіх літаратурах як дэмакратычная рэакцыя на класіцызм. Бліжэйшымі ўзорамі для аўтара «Энеіда навыварат» былі адпаведныя ўкраінскія (І. Катлярэўскага) і рускія (М. Осіпава) творы. У сваіх папярэднікаў ён запазычыў сюжэт (прыгоды легендарнага героя Энея), але стварыў арыгінальны твор, напоўнены рэаліямі беларускага жыцця часоў прыгонніцтва. Траянцаў — спадарожнікаў Энея — аўтар надзяліў рысамі прыгонных сялян, паказаў кемлівасць, працавітасць і жыццелюбівасць народа. Пад выглядам старажытных багоў (Юнона, Эол) і некаторых іншых персанажаў (Дыдона) выводзяцца памешчыкі і іх памагатыя.

Твор беларуса ўсё ж арыгінальны, мае выразны нацыянальны каларыт, які выявіўся ў шматлікіх апісаннях, напрыклад адзення, ежы, абрадаў. Так, багіня Венера, збіраючыся да Зеўса прасіць за свайго сына, «андрак1 з насоўкай апранула, // З падплётам ўздзела кавярзні, // Анучкі рабыя абула...» Цікавасць выклікаюць апісанні тыпова беларускіх страў, пра некаторыя з якіх мы сёння ўжо і забыліся, а таксама абрадаў, напрыклад валачобніцтва, таксама характэрнага менавіта для беларускага рэгіёну.

Эней — герой, яго справа — ваяваць і ўладарыць. Але суправаджаюць яго звычайныя беларускія сяляне, якія прадстаўляюцца царыцы Карфагена Дыдоне майстрамі на ўсе рукі: Піліп наш лепіць гарлачы, // Пракоп жа ступы, таўкачы, // А Саўка зелле ўсяка знае...» Чытач па гэтых прыкладах мог атрымаць уяўленне пра сапраўды высокае майстэрства беларускіх рамеснікаў, сялян, якія і сёння дэманструюць выдатную апрацоўку дрэва, умельства ў ганчарстве, ды нават і ў знахарстве.

Звычайна лічыцца, што ў вобразах багоў, паказаных у творы, В. Равінскі выкрывае бюракратычную сістэму тагачаснай Расіі. Наўрад ці ён меў на ўвазе выкрывальныя, сатырычныя мэты: ён паказваў уладароў такімі, якія яны ёсць, — дастаткова жорсткімі ў адносінах да простага чалавека («Юнона, баба злая, — адроддзя панскага, ліхая»). І па праўдзівым паказе мы якраз можам уявіць прыгонна-бюракратычную сістэму таго часу.

Аўтар прадэманстраваў дасканалае веданне беларускага фальклору, вялікія выяўленчыя магчымасці беларускай мовы (усходнебеларускія гаворкі). Твор багаты па танальнасці і фарбах. У паказе жыцця аўтар імкнецца да праўдзівасці, хоць гэта яшчэ не рэалізм у поўным сэнсе слова. «Энеіда навыварат» адыграла вялікую ролю ў станаўленні новай беларускай літаратуры і ўваходзіць у скарбніцу беларускай паэзіі.

Спираль и диск