Бәрпінен басталатын ертегі кейіпкерлері

Бөжекейлердегі берік ертегі лер еліне саяхат тағы болат

Қшы мен сиқыршы

1. мезгіл үстеуі қашан? қашаннан?   деген сұраққа жауап  беріп,  қимылдың, іс-әрекеттің мезгілін, мерзімін, уақытын  білдіреді.  мезгіл үстеуі етістікпентіркесіп қолданылады.  мысалы:   таңертеңнен  (қашаннан? )  кетті,  жазғытұрым(қашан? )  келеді, ала жаздай  (қашан? )  еңбектенді,  күні-түні  (қашан? )  оқыды, т. б.  2. мекен үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің орындалатын орнын, мекенінкөрсетіп, қайда? қайдан? қалай қарай?   сұрақтарына жауап береді. мысалы: тауға қарай  (қалай қарай? )  өрмелеу, алға  (қайда? )  жылжыды,  ілгері-кейін(қайда? )  қозғалды,  жоғарыдан  (қайдан? )  түсті, т. б.  3. сын-қимыл (бейне) үстеуі іс-әрекеттің, қимылдың амалын, тәсілін, сын-бейнесін  білдіреді.  сұрақтары:   қайтіп? қалайша? қалай? кімше? мысалы:   ақырын  (қалай? )  жүгірді, қазша  (қалайша? )  қаңқылдады, бекерден-бекер  (қалай? )  отырма,   (кімше? )  мәз-мейрам болды,  бүркіттейін(қалайша? )  шүйілді,  қолма-қол  (қалай? )  хабарласты, т. б.  4. мөлшер үстеуі қанша? қаншама? қаншалық? қаншалап?   деген сұрақтарға жауап береді.  мөлшер үстеуі  сынның немесе қимылдың  көлемдік дәрежесін, мөлшерін, шама-шарқын  білдіреді.  мөлшер үстеуі  етістікпен тіркесіп келгенде қимылдың  шама-шарқын, мөлшерін білдіреді. мысалы:   сонша  (қанша? )шаршапты, біршама  (қаншама? )  кешігіп қалды,  недәуір  (қалай? )  өскен екен.ал  сонша  (қанша? )  биік, біршама  (қанша? )  алыс,  недәуір  (қалай? )  ұзақдегенде  мөлшер үстеулер сын есімдермен  тіркесіп,  сынның мөлшерін, көлемін  білдіреді.  5. күшейткіш үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің, сынның сапасын, белгісін не солғындатып, не күшейтіп  көрсетеді.  сұрағы:   қалай?   мысалы:   әбден  жүдепті, керемет  биледі, мүлдем  қозғалта алмады.  сонымен бірге  күшейткіш үстеугесын есімнің күшейтпелі шырайын  жасайтын  ең  (биік),  өте  (салмақты),  аса(терең),  тым  (терең),  кілең  (жүйрік)  сөздері де жатады.  6. мақсат үстеуі не мақсатпен? қалай?   деген сұраққа жауап  беріп,  іс-әрекеттің, қимылдың орындалу мақсатын  білдіреді. мысалы:   әдейі  айтты, қасақана  кетіп қалды, жорта  білмегенсіді, әдейілеп  шақырды.  7. себеп-салдар үстеуі не себепті? қалай? неге?   деген сұрақтарға жауап береді.  себеп-салдар үстеуі  қимылдың, іс-әрекеттің болу себебін  білдіреді. себеп-салдар үстеуіне:   құр босқа, лажсыздан, босқа, амалсыздан, бекерге, шарасыздан  сөздері жатады.  бұл сөздер  етістікпен тіркесіп  қолданылады. мысалы,  босқа  ренжіді,  лажсыздан  келісті, т. б.